Bình dịch từ bài viết Creator Hierarchy of Needs của tác giả Peter Yang

Chúng ta đang sống trong thời đại “creator economy”- có thể hiểu là nền kinh tế xoay quanh những nhà sản xuất nội dung độc lập trên các nền tảng trực tuyến. Theo báo cáo từ quỹ đầu tư mạo hiểm SignalFire’s, đến cuối năm 2020, đã có đến hơn 50 triệu người làm nghề sáng tạo nội dung trên mạng xã hội. 50 triệu content creator này không chỉ đem đến những công việc, cách thức kiếm tiền mới mà họ đang tạo nên nhiều sự thay đổi mang tính bước ngoặt cho nền kinh tế nói chung. 

Trên hành trình theo đuổi sự nghiệp content creator chuyên nghiệp, về cơ bản, bạn sẽ đi qua ba cấp bậc dưới đây:

• Cấp độ 1. Xuất bản nội dung: Để bắt đầu, creator cần lựa chọn được một cách nội dung phù hợp và đăng tải nội dung với tần suất ổn định. Trên thực tế, rất nhiều creator từ bỏ trước cả khi tìm được một nhóm độc giả phù hợp, vì vậy, việc duy trì động lực là một yếu tố tiên quyết trên hành trình này. 
• Cấp độ 2. Phát triển cộng đồng: Để phát triển cộng đồng, creator cần hiểu những nội dung, cách làm nào đang mang lại hiệu quả cao, thường xuyên tương tác với tập fan/follower và linh hoạt sáng tạo trong việc hợp tác với các creator khác. 
• Cấp độ 3. Kiếm tiền: Để kiếm được tiền, creator cần tạo ra đa dạng nhiều dòng doanh thu và học cách vận hành một doanh nghiệp của riêng mình. 

Tìm thị trường ngách

Khi bạn mới bắt đầu, mô hình ba vòng tròn trên đây có thể giúp bạn định vị thị trường ngách của mình. Điểm giao của ba vòng tròn này rất có thể là ngách nội dung tiềm năng cho con đường trở thành creator của bạn: 

• Lĩnh vực mà bạn quan tâm
• Lĩnh vực mà bạn giỏi
• Lĩnh vực mà thị trường cần

Bắt đầu với lĩnh vực bạn quan tâm bởi sự tò mò hào hứng bên trong sẽ giúp bạn duy trì động lực. Khi bạn đã tìm thấy một chủ đề mà bản thân mong muốn khám phá và đi sâu hơn, hãy bắt đầu tìm kiếm những người cũng đam mê với chủ đề đó và theo dõi những gì họ làm. 

Trong một thị trường sáng tạo nội dung đã khá cạnh tranh như hiện tại, ngách nội dung của bạn càng cụ thể rõ ràng, nội dung của bạn càng độc đáo và khác biệt. 

Ví dụ, giáo dục giới tính là một thị trường nội dung khá mới mẻ ở thị trường Việt Nam. Vì vậy, có thể đánh giá đây là mảng nội dung này còn rất nhiều “đất” phát triển cho những creator mới. Trên Instagram, bạn có thể tham khảo tài khoản @_inner.sinner_ (Chị Nhị Nương), tập trung vào chủ đề giáo dục giới tính cho nữ giới. 

Xuất bản thường xuyên

Khi bạn đã tìm thấy một thị trường ngách phù hợp, bạn cần phải đăng tải nội dung với tần suất ổn định. 

Dunkey là một Youtuber nổi tiếng, người chia sẻ video gaming hàng tuần. Cuối năm 2020, anh đăng tải một video với nội dung “I’m Done Making Good Videos” với biểu đồ dưới đây:

Việc đăng tải video hàng tuần như Dunkey không thể cạnh tranh với những người sáng tạo nội dung như Markliplier - người có lịch đăng nội dung mới hàng ngày. Sau khi Dunkey chuyển sang đăng tải nội dung hàng ngày, lượt xem kênh của anh tăng 344%. 

Bạn không nhất thiết phải đăng tải nội dung hàng ngày, nhưng hãy đảm bảo tần suất đăng tải ổn định. Trong một bài phỏng vấn với The Influencer, admin tài khoản Instagram @key4.tnt cũng đã chia sẻ rằng: Nhất định là phải xuất hiện thường xuyên. Mình đã có một giai đoạn trồi sụt, biến mất, lên bài không đều. Điều này ảnh hưởng lớn đến kênh của mình: giảm tăng trưởng, giảm tương tác, thậm chí là giảm cả followers. Đến khi quay lại đăng tải nội dung đều đặn, mình cũng phải chật vật mất một thời gian để đạt được hiệu quả như trước đây. Vậy nên bạn không nhất thiết phải là người làm ra những cái carousel đỉnh cao nhất hay đem lại những kiến thức uyên thâm nhất khi làm Instagram, chỉ cần ở đó thường xuyên là được.

Duy trì động lực

Nhìn về ngoài, việc làm creator trên MXH có thể rất hào nhoáng. Họ được tự do với công việc của mình, họ có một cuộc sống thật đáng mơ ước. Thế nhưng, khi đã bước chân vào hành trình này, bạn sẽ thấy công việc này cũng có không ít áp lực. Áp lực vì cần thường xuyên có ý tưởng mới để sản xuất nội dung, áp lực khi có quá nhiều người đang nhìn vào cuộc sống của mình, áp lực với những ý kiến trái chiều từ cộng đồng mạng, áp lực từ sự ủng hộ/ không ủng hộ của các follower. Trên thực tế, không ít influencer/ creator phải vật lộn với sự so sánh hoặc trầm cảm khi phải cố gắng che giấu những cảm xúc này với những người follower họ. 

Vì vậy, việc duy trì động lực, sự kiên trì bền bỉ, xây dựng sự vững vàng nội tại để đối mặt với những áp lực tâm lý là điều vô cùng quan trọng trên hành trình này.

Lựa chọn những cách làm hiệu quả

Việc đăng tải nội dung thường xuyên sẽ giúp bạn xác định được những nội dung được bạn đọc ủng hộ nhất. Bạn có thể dễ dàng quan sát từ các chỉ số như lượt like, lượt comment, lượt share… Hãy quan sát kỹ hiệu quả từng bài viết, đọc insight kênh của mình ít nhất mỗi tháng một lần để có cái nhìn sâu sắc nhất về kênh của mình. Đôi khi, những nội dung bạn vô cùng tâm đắc lại không phải những nội dung mà số đông follower của bạn cần. Những insight này sẽ là nguồn thông tin đầu vào chất lượng để bạn xây dựng kế hoạch nội dung cho những tháng tiếp theo.

Tương tác với fan

Nếu bạn chỉ tập trung vào việc xuất bản nội dung, tốc độ tăng trưởng của bạn sẽ nhanh chóng chững lại. Bạn cũng cần tương tác với tập follower để để hai bên có sự kết nối sâu rộng hơn. Các hình thức tương tác cơ bản có thể là:

• Cảm ơn họ đã xem nội dung của bạn.
• Trả lời bình luận và tin nhắn của họ (trong khả năng của bạn).
• Hỏi họ về nội dung bạn nên tạo tiếp theo.

Đây cũng là cách bạn hiểu hơn tập follower của mình, từ đó có định hướng sản xuất nội dung phù hợp. Anh Đại Tổng, chủ tài khoản @sex_and.smoking đã từng chia sẻ với The Influencer kinh nghiệm phát triển cộng đồng của mình: Đầu tiên và quan trọng nhất vẫn là con người. Con người không chỉ là một người, mà phải hiểu là một tập thể. Hệ sinh thái SAS, S6X O'clock là do 1 tập thể tạo ra, tập thể này không chỉ dừng lại ở những admin, moderator, mà còn ở những bạn member đóng góp rất tích cực. Nếu chúng ta coi member là một ngòi nổ, một nguồn đóng góp thì hệ sinh thái của chúng ta sẽ mạnh. Thêm vào đó, anh luôn mời những nhân tài, các bạn trẻ tiềm năng về team để cùng phát triển cộng đồng. Một cộng đồng chất là cộng đồng nhiều tiếng nói, nhiều người nói, chứ không phải là một người nói và hàng nghìn người nghe.

Đọc thêm bài viết: Anh Đại Tổng - Từ cộng đồng trên Instagram đến mô hình kinh doanh có lợi nhuận

Hợp tác với các creator khác

Hợp tác với các creator khác là một trong những cách thức tốt nhất để phát triển tập follower bởi bạn có thể tương tác với follower của cả hai bên. Để tìm creator phù hợp để hợp tác cùng, bạn có thể:

• Quan sát những creator mà bạn cảm thấy hứng thú, tò mò
• Hỏi follower của bạn về những creator khác mà họ yêu thích
• Bắt đầu từ những người bạn trong mạng lưới của mình

Hình thức hợp tác đơn giản hay phức tạp còn phụ thuộc vào định dạng nội dung trên từng nền tảng. Trên Instagram, bạn có thể dễ dàng mời một creator cùng livestream để tương tác với bạn đọc. Trên TikTok, sự hợp tác cũng có thể diễn ra nhanh chóng qua hình thích duet hoặc stitch. Ví dụ, sau màn diễn Real Love ngọt ngào tại sân khấu The Heroes, Mỹ Anh đã mở hình thức duet một đoạn bài hát trên TikTok và nhận được sự ủng hộ nhiệt tình từ cộng đồng nghệ sĩ Việt. Còn trên Youtube, việc hợp tác có thể cần đến nhiều tuần lên kế hoạch và thực hiện một video cùng nhau. 

Tạo các dòng doanh thu

Bạn đã có một cộng đồng đủ lớn những người yêu quý bạn, bạn đăng tải nội dung đủ nhiều để khẳng định tiếng nói trong lĩnh vực của mình, đây là lúc bạn bắt đầu tập trung vào việc tạo ra doanh thu từ những công việc của mình. 

Dưới đây là một bản tóm tắt những hình thức tạo doanh thu phổ biến:

Về cơ bản, tại Việt Nam, hình thức tài trợ - nói cách khác là nhận booking từ nhãn hàng, đang là hình thức kiếm tiền phổ biến nhất, nhất là trong bối cảnh influencer marketing đang phát triển nhanh chóng. 

Thế nhưng, creator cũng được khuyến khích không hoàn toàn phụ thuộc vào hình thức doanh thu này, mà chủ động các cách thức kiếm tiền khác. 

• Sau khi có một cộng đồng đủ lớn, bạn có thể kinh doanh trong lĩnh vực chuyên môn của mình. Ví dụ, từ một beauty blogger, Changmakeup mở ra một thương hiệu làm đẹp của riêng mình. 
• Bạn có thể tìm hiểu về thị trường NFT để tự bán các sản phẩm nghệ thuật của riêng mình: tranh, nhạc, video, meme…
• ….

Tuỳ vào từng nhóm nội dung, từng nhóm đối tượng, bạn sẽ tìm thấy những cách thức kiếm tiền phù hợp nhất. Thế nhưng, có một lời khuyên tài chính cho tất cả mọi người, bao gồm cả các creator: hãy đa dạng nguồn doanh thu của mình, đừng để bản thân phụ thuộc quá mức vào bất cứ hình thức kiếm tiền nào. 

Quản lý ekip/ doanh nghiệp của riêng bạn

Khi bạn đã có nhiều luồng doanh thu, bạn có thể cần sự trợ giúp để quản lý dòng tiền, vận hành công việc của mình. Nhiều creator sẽ thuê quản lý để hỗ trợ quản lý tài chính, lên lịch, làm việc với khách hàng. Một số creator cũng thành lập doanh nghiệp và có ekip riêng để hỗ trợ bạn trong công việc sáng tạo nội dung. Lúc này, từ việc hoạt động một mình, bạn có một đội nhóm, một ekip hoặc một doanh nghiệp để quản lý. Bạn bắt đầu cần sử dụng lợi nhuận của mình để trả lương cho nhân sự. Bạn cũng cần xây dựng các quy trình làm việc rõ ràng để cả nhóm phối hợp hiệu quả với nhau.

Xây dựng “đế chế” riêng

Ở một trong những cấp bậc cao nhất, creator đã sở hữu một doanh nghiệp riêng và có nguồn thu nhập ổn định. Sau đó, họ có thể “go mainstream”, xuất hiện trước công chúng nhiều hơn, hoặc thực hiện các dự án kinh doanh lớn của riêng mình. Ví dụ, thay vì chỉ hoạt động trên nền tảng MXH, bạn có thể xây dựng website chính thức để việc truyền tải thông tin được chuyên nghiệp hơn. Hoặc, bạn có thể tận dụng danh tiếng của mình để phát triển một chuỗi doanh nghiệp riêng.