Trong khoảng 2-3 năm trở lại đây, số lượng người chia sẻ về các kiến thức giáo dục giới tính (sex education - SE) đã có sự thay đổi rõ rệt. Giới trẻ ngày nay đã phần nào cởi mở và thoải mái khi trao đổi về quan hệ tình dục, không còn e dè hay đầy ẩn ý như như trước đây. 

Xuôi theo nhịp phát triển đó, kết hợp với sự tăng trưởng của influencer marketing, ngày càng xuất hiện nhiều influencer trong mảng giáo dục giới tính. Đây là những cá nhân có nhiều trải nghiệm và kinh nghiệm về sex, có kiến thức chuyên môn và kiến thức thực tế, có quan điểm cởi mở và sẵn sàng chia sẻ cùng cộng đồng.

Dù vậy, dẫu sao cũng là một vấn đề nhạy cảm, những influencer về giáo dục giới tính đôi khi cũng gặp những ý kiến trái chiều, thậm chí là những lời lẽ xúc phạm từ khán giả. Một rủi ro khác của influencer SE là sự nhận thức sai lệch của các bạn trẻ khi tiếp cận những vấn đề này. Mạng xã hội (MXH) là môi trường thông tin khó kiểm soát, do đó không dễ dàng đảm bảo thông điệp mà các influencer đưa ra được tiếp nhận đúng đắn bởi tất cả khán giả. 

Để hiểu rõ hơn, The Influencer đã tìm đến những influencer nổi bật về chủ đề giáo dục giới tính để tâm sự sâu hơn về chuyện “làm nghề". Họ là những ai: 

• Chăn Chuối Show - Sexedu by Trang sở hữu kênh Youtube với hơn 253k subscribers, chia sẻ về tất-tần-tật vấn đề liên quan đến giáo dục giới tính.
• Anh Đại Tổng - Founder hệ sinh thái Sex_and.Smoking trên Instagram, sở hữu 15 tài khoản với tổng cộng 700k người theo dõi. Hệ sinh thái chia sẻ kiến thức, câu chuyện thật và cung cấp các sản phẩm chất lượng để nâng cao chất lượng đời sống tình yêu, tình dục. 
• Chị Nhị Nương - Admin @_inner.sinner_ trên Instagram với hơn 108k người theo dõi, tập trung giáo dục nữ tính cho nữ giới. 

1/ Đâu là động lực để bạn bắt đầu chia sẻ về Sex Education qua MXH là gì?

Anh Đại Tổng: Là một người có thời gian dài làm báo dành cho giới trẻ, mình vẫn luôn mong muốn có một dự án cá nhân để chia sẻ với các bạn nhiều hơn. Nói về giới trẻ thì có rất nhiều thứ để nói, mình phải chọn một lĩnh vực mà các bạn còn “khát” thông tin để cung cấp cho họ, bù vào những khoảng trống đó. Năm 2018, rất ít người dám thẳng thắn nói về tình dục giới tính, mặc dù đó là một chủ đề vốn rất cơ bản của con người. Chính việc nhiều người e ngại nói về sex, nhiều bạn trẻ không được chỉ dẫn đúng cách, dẫn đến việc thiếu kiến thức căn bản và nảy sinh nhiều vấn đề không hay như mang thai ngoài ý muốn, bệnh tật, xâm hại, nạn ấu dâm… Những bất cập, vấn nạn đó là lý do đầu tiên thôi thúc mình làm @sex_and.smoking,  trở thành một trong người đầu tiên chia sẻ mảng giáo dục giới tính trên MXH, nhằm mang lại cho thế hệ sau một tư duy tích cực, đúng đắn về sex.

SexedubyTrang: Mình cũng đã từng trải qua giai đoạn thanh thiếu niên, tò mò về sex nhưng không biết tìm thông tin xác thực ở đâu. Do đó, với kiến thức và trải nghiệm hiện tại, mình muốn được đóng góp một phần sức lực để người Việt cải thiện chất lượng cuộc sống.

Chị Nhị Nương: Mình vốn quan tâm tới vấn đề Sex Education (SE) từ những ngày còn học cấp 3, nhưng thú thực là "hèn" nên chưa dám lên tiếng về những vấn đề này trên danh nghĩa của bản thân. Sau đó nhờ được Anh Đại Tổng truyền cảm hứng, mình đã quyết định “dấn thân", trở thành người tiên phong trong lĩnh vực SE tập trung hướng vào nữ giới, mở ra cho phái đẹp cơ hội được chia sẻ, tìm hiểu, học hỏi về những chuyện nhạy cảm. Và thế là @_inner.sinner_ ra đời.

2/ Những phản ứng trái chiều trong quá trình làm influencer mảng giáo dục giới tính?

SexedubyTrang: Đối với những comment lăng mạ, mình sẽ loại ra khỏi môi trường của mình. Còn với các ý kiến đa chiều, có tính xây dựng, mình sẽ giữ lại như một yếu tố tích cực, góp phần xây dựng cộng đồng ‘dám nghĩ, dám tranh luận’ về SE. 

Anh Đại Tổng: Mình biết những gì mình chia sẻ là đúng đắn và có căn cứ, nên mình không phản ứng với dư luận trái chiều, mà coi đó là gợi ý để xây dựng nội dung sau này. Càng có nhiều hiểu biết sai lệch tồn tại, mình càng có động lực làm tiếp. 

Chị Nhị Nương: Khá may mắn vì trong hơn 1 năm làm @_inner.sinner_, số lượng phản ứng trái chiều tấn công trực tiếp vào nội dung của mình tương đối hạn chế. Mình lường trước được việc chia sẻ về nội dung nhạy cảm như SE dễ tạo ra những ý kiến trái chiều, nên mình luôn "rào trước đón sau" rất kĩ càng. Nếu là những vấn đề đúng/sai rõ ràng, mình cố gắng đưa các nguồn tham khảo uy tín và sử dụng khoa học để phân tích. Nếu là những vấn đề có "vùng xám", mình nhấn mạnh về việc đây là quan điểm cá nhân và không có tính khẳng định. 

Tuy nhiên, influencer nói chung không thể tránh khỏi việc bị "ném đá". Mình nhớ có một lần, một follower đã comment than phiền về các nội dung có quảng cáo trên @_inner.sinner_ Đây là một lời chỉ trích mà mình đã "tiên đoán" được từ những ngày đầu tiên làm influencer, mình đã bình tĩnh giải thích với bạn ấy rằng, một trong những nhiệm vụ của mình là hướng giới trẻ tới việc sử dụng những sản phẩm cần thiết, an toàn để bảo vệ và chăm sóc bản thân.

Điểm chung của cả ba influencer trên về SE đầu tiên đó chính là sẵn sàng cống hiến cho cộng đồng. Để làm được điều đó, các influencer này đã có sự chuẩn bị tâm lý và kiến thức kỹ càng, đồng thời lường trước về những tình huống không mong muốn. Quan trọng nhất đối với influencer mảng giáo dục giới tính chính là trách-nhiệm-cộng-đồng, trách nhiệm chia sẻ đúng, chia sẻ thật, và đặc biệt là dám chịu trách nhiệm trước những điều mình nói, bởi những nội dung về giáo dục giới tính có thể ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng đối với cá nhân độc giả.

Mặc dù các influencer về SE luôn có sự chuẩn bị kỹ càng từ trước, nhưng không ai có thể kiểm soát toàn bộ dòng chảy của thông tin trên mạng xã hội. Việc thông điệp của influencer bị khán giả tiếp nhận một cách lệch lạc là điều khó tránh khỏi. 

3/ Bạn có những nguyên tắc gì khi “làm nghề"?

Chị Nhị Nương: Không phán xét. Tình dục là vấn đề nhạy cảm, đặc biệt ở một quốc gia phương Đông như Việt Nam. Nhiệm vụ của những người chia sẻ về SE là phải tạo ra một môi trường "mở", thấu hiểu và thông cảm cho sự khó nói của hầu hết mọi người khi bắt đầu tiếp cận tới tình dục. 

Đặc biệt, nội dung của mình ưu tiên "phòng bệnh hơn chữa bệnh". Nói về SE thì không thể không nhắc đến những hiện trạng hết sức gai góc như có thai ngoài ý muốn, phá thai ở tuổi vị thành niên, lạm dụng tình dục, bệnh xã hội... Mình không né tránh những vấn đề này, nhưng mình muốn xây dựng ý thức và kiến thức để giúp giới trẻ ngăn ngừa những hậu quả không đáng có ngay từ đầu. Vì thế, những chủ đề như đồng thuận trong tình dục, các biện pháp tránh thai an toàn, cách vệ sinh sau khi quan hệ,... đều được mình nhắc đi nhắc lại rất thường xuyên.

Anh Đại Tổng: Nội dung của @sex_and.smoking luôn theo sát 3 giá trị cốt lõi. Yếu tố thứ nhất là chia sẻ kiến thức hữu ích, thẳng thắn; thứ hai là chia sẻ sẻ ‘tips’ giải quyết vấn đề về sex và tâm sinh lý; thứ ba là hỗ trợ các bạn tiếp cận các sản phẩm hữu ích nhằm cải thiện cuộc sống. Mặc dù mình là người làm truyền thông, luôn cần sáng tạo để thu hút. Tuy nhiên mình không bao giờ đánh đổi giá trị nội dung để lấy lượng tương tác khủng. 

SexedubyTrang: Mình luôn chọn trung lập trong cách phát ngôn và làm nội dung. Việc gì cũng có hai mặt của nó, mình tập trung phân tích mặt lợi và mặt hại của các lựa chọn để khán giả có thể đưa ra quyết định phù hợp nhất. Điều cấm kỵ của mình là không-dùng-từ có thể dùng-để-chửi, đảm bảo nội dung thân thiện và dễ hiểu nhất có thể, để cộng đồng đón nhận nó một cách thoải mái, tích cực.

4/ Làm thế nào để tối đa hoá được hiệu quả tích cực của nội dung?

Chị Nhị Nương: Mình tối đa hóa việc sử dụng ngôn ngữ khoa học khi nói về SE. Nói cho cùng, SE cũng là một bộ môn nghiên cứu, là sự tổ hợp của rất nhiều ngành khác nhau, từ tâm lý học đến sinh học và giải phẫu. Mình luôn cố gắng tiếp cận vấn đề SE dưới lăng kính nghiêm túc để chỉ ra cho khán giả thấy sự khách quan khi bàn về tình dục.

Bên cạnh đó mình xây dựng văn hóa trao đổi và chia sẻ. Mình không để thông tin đi theo một chiều mà phải có sự tương tác giữa hai bên. Thông qua việc cùng nhau comment qua lại, trả lời câu hỏi trên Ask Me, trả lời tin nhắn một cách chọn lọc... mình có thể dễ dàng tiếp cận được góc nhìn của khán giả, từ đó củng cố những thông tin chính xác và bác bỏ những nhận định sai lầm về SE.

Các Influencer mảng giới tính đều có cách thức khác nhau để đảm bảo rằng nội dung đưa ra có tính giáo dục cao, mang tinh thần tích cực, khách quan, không phán xét. Điều này đã dần truyền cảm hứng cho cộng đồng độc giả, giúp độc giả hạ bớt định kiến và thái độ “châm biếm" khi nói về sex, ngược lại làm tăng tính khoa học và thực tiễn trong giáo dục giới tính trên mạng xã hội.

5/ Khán giả đã thay đổi như thế nào kể từ khi bắt đầu? 

Anh Đại Tổng: Thứ nhất, mình nhận được rất nhiều những lời cảm ơn từ các bạn theo dõi @sex_and.smoking. Các bạn chia sẻ rằng cuộc sống tình cảm và tình dục đã được cải thiện hơn rất nhiều.

Tuy nhiên, sự thay đổi lớn nhất là tư duy của giới trẻ. Các bạn đã cởi mở hơn nhiều trong việc tìm hiểu và nói về sex và đời sống tình cảm cá nhân, không còn áp lực hay ngại ngùng như trước đây. Sự thay đổi nhận thức vô cùng quan trọng. Chỉ cần mình khiến 10 người hiểu đúng và 10 người đó sẽ nói cho 100 người khác thì dần dần mình có thể tạo ra một xã hội văn minh hơn.

SexedubyTrang: Mọi người nhìn nhận kênh 1 cách chính thống hơn, coi đây là nơi để cùng chia sẻ và học hỏi. Các bạn cũng tin tưởng và trải lòng với mình nhiều hơn.  

Chị Nhị Nương: Tính đến nay, @_inner.sinner_ đã hoạt động được gần một năm rưỡi, đạt hơn 108k người theo dõi. So với những ngày đầu tiên, mình cho rằng khán giả của Chị Nhị Nương hiện nay đã có thể tự định vị bản thân là những người được tiếp cận kiến thức giáo dục giới tính căn bản, có đủ khả năng để bảo vệ bản thân và đối phương, đảm bảo về tình dục an toàn, lành mạnh”. Điều này tạo ra một bộ phận khán giả đòi hỏi những nội dung nâng cao, chuyên sâu hơn, đối lập lại với một bộ phận khán giả "newbie" chưa từng trải. 

Để duy trì mức độ tương tác của @_inner.sinner_ với cả hai tệp khán giả nói trên, đặc biệt khi xã hội đang ngày càng cởi mở và thoải mái về SE, mình không chỉ đa dạng hóa nội dung mà còn đa dạng hóa hình thức chia sẻ. Ngoài ra, việc liên tục cập nhật và theo dõi các sự kiện, chủ đề liên quan đến SE (vấn nạn quay lén và chia sẻ link trên mạng xã hội, hiếp dâm và lạm dụng tình dục,...) cũng là một cách không bao giờ cũ để tạo ra được mối liên kết với cộng đồng.”

6/ Dự đoán của bạn về cộng đồng Sex Education nói chung và Sex Education Influencer nói riêng tại VN trong tương lai?

Với những chuyển biến tích cực về nhận thức đó, cả Anh Đại Tổng, SexedubyTrang và Chị Nhị Nương đều cho rằng thị trường influencer về giáo dục giới tính sẽ cởi mở hơn, từ đó sẽ ngày càng nhiều influencer chia sẻ về lĩnh vực này hơn. 

Chị Nhị Nương: SE đang ngày càng trở thu hút sự chú ý và quan tâm của dư luận tại Việt Nam, hướng đến việc chia sẻ thông tin, giáo dục kiến thức một cách tích cực, tạo cơ hội cho sự ra đời của một tệp influencer chuyên về SE. 

Tuy nhiên, mình nhận thấy tình trạng chung là chỉ có một số ít các influencer được đào tạo và có chuyên môn về SE. Số còn lại hầu hết là những người "ăn theo", thiếu kiến thức về sức khỏe sinh lý và tình dục, đặt mục tiêu thương mại lên hàng đầu. bất chấp tính xác thực và khoa học của các nội dung đưa ra. 

Kết luận

Nhìn chung, influencer mảng giáo dục giới tính đang là một thị trường “hot" và có xu hướng phát triển tích cực. Tuy nhiên, cần có thêm những tiêu chuẩn cơ bản đặt ra cho influencer lĩnh vực này, nhằm đảm bảo chất lượng nội dung và sản phẩm cho cộng đồng. 

Đặt trong bối cảnh rộng hơn là toàn ngành influencer marketing, không chỉ influencer mảng giáo dục cần được “chuyên nghiệp hóa" trong tương lai, mà influencer của mọi lĩnh vực đều phải có kiến thức chuyên môn và trải nghiệm thực tế dày dặn, đủ để mang lại giá trị tích cực và hữu ích cho cộng đồng. Như vậy toàn ngành influencer marketing mới có thể nâng cao chất lượng, cũng như là cộng đồng ngày càng trở nên văn minh, hiểu biết.