Cuốn sách Stolen Focus (Kiểm soát sự tập trung giữa cơn bão công nghệ) của tác giả Johann Hari là một cuốn sách có tác động lớn đến cộng đồng thời gian gần đây. Theo thống kê của tác giả, người trẻ tại Mỹ có thể tập trung vào một công việc chỉ trong 60 giây, những nhân viên công sở thì chỉ có thể tập trung trong 3 phút. Hầu hết chúng ta đều liên tục chuyển từ thiết bị điện tử này sang thiết bị điện tử khác, từ tab này sang tab khác và vẫn luôn cảm thấy mình đang bỏ lỡ điều gì đó.

Một sự thật lớn mà tác giả phát hiện ra rằng, việc mất tập trung đó không phải là một thất bại cá nhân, mà là một xu hướng toàn cầu. Sự tập trung của chúng ta đang bị đánh cắp bởi những lực kéo rất lớn, của những “ông lớn” quyết tâm rút ngắn sự chú ý của chúng ta vì lợi nhuận của họ.

Giữa thế giới đó, việc làm một nhà sáng tạo nội dung (content creator) lại có thêm nhiều thử thách. Vừa là một công việc đòi hỏi sự sáng tạo cao, vừa phải tương tác với mạng xã hội như một phần tự nhiên của công việc, các content creator nên làm như thế nào để phát triển sự tập trung của mình. Về chủ đề này, The Influencer đã có một cuộc trò chuyện ngắn với Hà Minh (Cosmic Writer) - một content creator có sự bền bỉ cao về chất lượng và tần suất nội dung. Gần đây, Hà Minh vừa xuất bản cuốn sách đầu tay mang tên “Tìm mình trong thế giới nội tâm”, đồng thời là người sáng lập và mentor dự án Vũ trụ Creator – Thư viện tri thức cho các nhà sáng tạo nội dung.

Chào Hà Minh. Theo bạn, content creator thường gặp những thử thách nào trong việc duy trì sự tập trung?

Một content creator có tính chất công việc khá đặc thù. Họ sẽ phải thường xuyên sử dụng mạng xã hội, quản lý các nền tảng của mình, tương tác với followers, và tham khảo hay tìm kiếm những nguồn ý tưởng để làm nội dung…Việc này nhiều khi tạo thành rào cản cho chính họ. Khi mạng xã hội cũng đồng thời là nơi có rất nhiều thứ diễn ra, có nhiều yếu tố gây sao nhãng, khiến cho họ dễ bị phân tâm và không thể tập trung vào công việc cần làm.

Chẳng hạn như với mình. Mặc dù nhiều lần đã đặt ra cho bản thân ý định rằng mình sẽ xem một nội dung nào đó với mục đích học hỏi… nhưng rồi xong nội dung này, lại tới nội dung khác. Mọi thứ cứ diễn ra như một vòng lặp, khiến mình bị cuốn vào đó và tiêu tốn nhiều giờ đồng hồ.

Vậy nên mình nghĩ, có lẽ không làm quá khi nói: môi trường làm việc của content creator là một nơi đầy “cám dỗ”. Không dễ để duy trì sự tập trung và kiên định của bản thân khi chúng ta phải liên tục theo dõi và cập nhật mạng xã hội thường xuyên.

Ở trong môi trường “cám dỗ” đó, những thói quen quan trọng giúp bạn duy trì sự tập trung?

Một thói quen quan trọng giúp mình tập trung làm việc, là việc thường xuyên để điện thoại ở chế độ không làm phiền. Việc này là để hạn chế tiếng rung mỗi khi có thông báo đến, có e-mail, hoặc một tin nhắn nào đó. Vì theo phản ứng tự nhiên, khi có tiếng rung mình thường sẽ lập tức chú ý đến chiếc điện thoại một cách rất vô thức, và bị đứt gãy khỏi mạch tập trung.

Điều này đồng nghĩa với việc mình sẽ thường phản hồi tin nhắn rất chậm, và thường hay bị bỏ lỡ các cuộc gọi. Nhưng mình ý thức được rằng chiếc smartphone chính là “kẻ thù” của sự tập trung, do đó việc tạm thời loại bỏ nó ra khỏi mối bận tâm của mình trong một khoảng thời gian nhất định là hết sức cần thiết.

Bên cạnh đó thì mình còn thực hành thiền. Mình từng thiền hàng ngày, thời gian gần đây thì không còn duy trì được tần suất thường xuyên như vậy nữa. Nhưng việc thực hành thiền giúp mình học cách quan sát được tâm trí, và làm chủ được tâm trí của mình tốt hơn. Mình không bị cuốn vào những suy nghĩ lan man, và quản lý được sự chú ý của mình theo đúng như chủ đích.

Đọc thêm bài viết: Cosmic Writer – Cân bằng không phải một trạng thái tĩnh, mà là một quá trình liên tục tự điều chỉnh

Bạn làm thế nào để vào được trạng thái tập trung cao độ (trạng thái dòng chảy - flow) khi làm content creator?

Bên cạnh những thói quen như đã kể trên, thì mình còn thường làm một số việc dưới đây để giữ bản thân tập trung hơn. 

Sau khi liệt kê danh sách to-do-list vào mỗi tháng, mình còn làm thêm một việc là đặt ra cho bản thân giới hạn thời gian cho từng đầu việc cụ thể. Chẳng hạn, việc A sẽ cần phải thực hiện xong trước 4 giờ chiều.

Tất nhiên, khi làm việc tự do, không có ai giám sát mình, mình không thể cam kết được đúng với những deadline đó mọi lúc. Nhưng việc đặt ra những giới hạn về thời gian như vậy giúp mình cảm nhận được một sự “gấp rút” nhất định, để kỷ luật bản thân và tập trung hơn.

Ngoài ra, mình còn thường hay nghe nhạc. Âm nhạc là thứ giữ cho tâm trí của mình tỉnh táo. Và khi nghe những dòng nhạc có nhiều năng lượng, mình cũng cảm thấy được tiếp thêm nhiều cảm hứng hơn để “chiến đấu” với công việc.

Nhưng mình nghĩ, quan trọng hơn cả là việc chúng ta có một mục tiêu nào đó quan trọng để hướng đến. Việc đặt ra mục tiêu thì đã có rất nhiều người nói đến rồi. Mình nghĩ chúng ta ai cũng đều ít nhiều ý thức được sự cần thiết của nó. Nhưng đối với mình, khi có một mục tiêu để hướng đến - một mục tiêu thật sự thiết thực, quan trọng, và ý nghĩa, mình sẽ có một nguồn động lực cực lớn để trở nên năng suất, giúp mình vượt qua trạng thái trì hoãn và uể oải. Nếu như không có nguồn động lực nội tại mạnh mẽ như vậy, có lẽ mình sẽ dễ bỏ cuộc hơn rất nhiều. Nhìn chung, động lực chính là “nhiên liệu” cho sự tập trung.

Bạn từng chia sẻ về việc hệ thống hóa công việc.Vậy hệ thống hoá công việc là gì, hệ thống hoá công việc giúp ích cho việc tối ưu khả năng tập trung như thế nào?

Hệ thống hóa là một khái niệm có lẽ sẽ có nhiều cách hiểu. Từ góc nhìn của một người làm sáng tạo và tự do, mình định nghĩa nó như sau:

Hệ thống hóa là khi chúng ta sắp xếp những công việc, những trách nhiệm mình cần làm một cách khoa học, để nó có thể được lặp lại như một quy trình, qua đó giúp chúng ta tối đa hóa được hiệu suất làm việc. Một hệ thống sẽ giúp chúng ta giảm thiểu được số lượng quyết định cần phải đưa ra. Nghĩa là có những quyết định mình chỉ cần đưa ra một lần, sau đó nó sẽ được lặp đi lặp lại nhiều lần. Nhờ đó, đầu óc chúng ta được giải thoát để nghĩ đến những vấn đề khác. 

Chẳng hạn như với mình. Hệ thống sản xuất nội dung của mình được vận hành dựa trên một vài nguyên tắc sau: 

• Có video mới vào thứ 6 hàng tuần.
• Video đó sẽ cần phải được quay vào chủ nhật tuần trước đó.
• Kịch bản video sẽ được chuẩn bị trong vòng 3-5 ngày trước khi quay.
• Video sẽ được biên tập bởi video editor trong 5 ngày sau khi quay.
• Video sẽ được schedule trên Youtube và chia sẻ lại trên các kênh khác bởi social media manager.

Xây dựng được một hệ thống được tối ưu và vận hành hiệu quả đòi hỏi một chút nỗ lực lúc đầu, nhưng về lâu dài việc này sẽ giải phóng cho mình nhiều thời gian hơn. Mình phải làm ít việc hơn, và do đó có sự thoải mái để tập trung vào những công việc cần phải suy nghĩ sâu, chẳng hạn như việc tra cứu thông tin và soạn những kịch bản video có nhiều kiến thức.

Trong một thế giới cho quá nhiều thứ có thể gây xao nhãng như hiện tại, làm thế vào để vượt qua sự xao nhãng?

Như mình đã chia sẻ, sẽ có một vài thói quen và phương pháp giúp chúng ta vượt qua được sự “cám dỗ” của những yếu tố gây xao nhãng để tập trung làm việc. Tuy nhiên, tất cả sẽ chỉ có tác dụng khi được bắt nguồn từ một nhận thức cơ bản, rằng sự chú ý của chúng ta là một nguồn tài nguyên khan hiếm và có giá trị. 

Chúng ta đang sống trong một thế giới quá tải thông tin, còn sự chú ý để tiêu thụ những thông tin đó lại có hạn. Vì vậy, năng lực chú ý của chúng ta cũng trở nên vô cùng đáng giá. Việc sử dụng sự chú ý của mình vào đâu, tập trung vào công việc gì, dần trở thành những quyết định cần phải được suy xét và đưa ra một cách có chủ đích. Chúng ta không thể dễ dàng dành sự chú ý của mình vào những thông tin tiêu cực, độc hại, hoặc không quan trọng. Đó là thời gian và năng lượng bị bỏ phí.

Vậy nên, việc quản lý sự chú ý của bản thân để tập trung vào đúng thứ mình muốn, dần trở thành một kỹ năng quan trọng trong kỷ nguyên số. Chúng ta cần phải ý thức được việc này, và rèn luyện ở bản thân mình khả năng quản lý tâm trí. Sự chú ý của chúng ta nên được kiểm soát bởi chính chúng ta, thay vì để thế giới bên ngoài làm việc đó.

Mình nghĩ, mindset như vậy sẽ là nền tảng cơ bản nhất để chúng ta có thể làm chủ được bản thân giữa những ồn ào sao nhãng của thế kỷ 21.

Tại thời điểm hiện tại, bạn đang muốn tối ưu điều gì trong việc nâng cao sự tập trung của bản thân?

Mình muốn giảm thiểu thời gian sử dụng mạng xã hội. Như mình có nói, việc này là rất khó đối với một content creator. Và thực tế là đã từng có những lúc mình phải… xóa ứng dụng mạng xã hội khỏi điện thoại để tránh rơi vào vòng lặp “doom scrolling” (trạng thái uể oải, chán nản sau khi tiếp nhận quá nhiều thông tin tiêu cực từ Internet). 

Những khoảng thời gian mình làm việc này một cách có chủ đích, mình thấy năng suất công việc cũng được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, mình làm việc này chưa được thường xuyên như mình mong muốn. Vì vậy, mình muốn có nhiều hơn những chuỗi ngày “social media detox”, để được trải nghiệm cảm giác tự do và thư thái, không còn bận tâm quá nhiều đến những gì đang diễn ra trên mạng. Là một người yêu tự do và làm tự do, đây có lẽ là một sự tự do mà mình muốn hướng đến.

Cảm ơn Hà Minh, chúc bạn tự do và tận hưởng hành trình này.