Việc trở thành một người sáng tạo nội dung (content creator) là mơ ước của nhiều bạn trẻ. Sự tự do trong công việc, tính sáng tạo hàng ngày, việc được nhiều người theo dõi,... là những yếu tố khiến công việc này trở nên hấp dẫn đến vậy. Tuy nhiên, ở một khía cạnh khác, công việc sáng tạo nội dung cũng rất dễ gây ra trạng thái căng thẳng, kiệt sức, mất cân bằng. Theo báo cáo “Creator Burnout Report” (báo cáo về tình trạng kiệt sức của nhà sáng tạo nội dung) do Vibely thực hiện, 90% nhà sản xuất nội dung từng đối diện với tình trạng kiệt sức, 71% từng xem xét dừng hoạt động trên các trang mạng xã hội (MXH). 

Nối tiếp series “WhatIs - Cân Bằng”, The Influencer có dịp trò chuyện với Hà Minh, hay còn được biết đến với Cosmic Writer - trang blog về vũ trụ và con người. Gần đây, Hà Minh vừa xuất bản cuốn sách đầu tay mang tên “Tìm mình trong thế giới nội tâm”, đồng thời là người sáng lập và mentor dự án The Next Creator – Thư viện tri thức cho các nhà sáng tạo nội dung. Là một người sáng tạo nội dung nhiều năm, cùng lúc thực hiện nhiều dự án khác, Hà Minh đã duy trì sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống như thế nào? 

Xin chào Hà Minh. Đối với bạn, một ngày năng suất sẽ bắt đầu và kết thúc như thế nào?

Đối với mình, một ngày năng suất sẽ bắt đầu với sự rõ ràng khi mình biết ngày hôm nay sẽ cần làm những việc gì, và thường kết thúc với sự tự hào và thỏa mãn, vì mình đã làm được tất cả (hoặc gần hết) những việc đó.

Buổi sáng, có hai thứ mình không thể nào sống thiếu. Đó là bữa sáng và một ly cafe. Thời điểm mình còn đi làm full-time, đôi lúc có những hôm dậy muộn hoặc vì vội đến cơ quan mà mình phải bỏ bữa sáng. Nhưng hiện tại, vì được làm việc tự do nên mình luôn ưu tiên việc này. Một bữa sáng đầy đủ và một ly cafe để mình tỉnh táo hơn, sẽ là chất liệu cần thiết để mình có tâm trạng tốt, và có thể hoàn thành hiệu quả những việc tiếp theo sau đó.

Đối với mình, một ngày năng suất chính là một ngày có ý nghĩa. Mình thích cái cảm giác làm được nhiều việc, và cảm thấy bản thân mình có giá trị. Vậy nên nhiều khi, mình phải tự tạo ra kỷ luật cho bản thân, chỉ để được có thứ cảm giác lâng lâng tự hào đó vào cuối ngày. 

Theo bạn, như thế nào là cân bằng giữa công việc và cuộc sống? Sự cân bằng này có phải là làm ít đi, chơi nhiều hơn? 

Đối với mình, sự cân bằng không phải là 50-50, không phải là một công thức hay tỷ lệ nào đó lý tưởng mà chúng ta cần phải hướng đến. “Cân bằng” với mình không phải là một trạng thái “tĩnh”, mà là một sự “động”, một quá trình liên tục tự điều chỉnh, tự nhận biết xem mình đang bất ổn ở đâu và tự cân bằng lại ở đấy. Giống như khi đi xe đạp, nghiêng bên này thì mình phải nghiêng về bên ngược lại để thăng bằng hơn. Do vậy, sẽ có nhiều sự khác biệt trong khái niệm về sự cân bằng đối với từng người, thậm chí đối với từng giai đoạn trong cuộc đời mỗi người. 

Với mình ở thời điểm này, mình may mắn được làm công việc mình yêu thích, vậy nên mình thấy chuyện làm việc 8-10 giờ một ngày, hoặc đôi khi làm cả ngày cuối tuần, không khiến mình cảm thấy mệt mỏi đến thế. Dù vậy, bất cứ khi nào cảm thấy quá tải, mình luôn sẵn sàng dành ra cho bản thân một ngày để nghỉ ngơi, để trở nên “vô dụng” một chút. Nhìn chung, cường độ làm việc này là khá nhiều, nhưng mình chưa đến 30 tuổi nên vẫn cảm thấy đủ sức. Đây cũng là thời điểm để mình xây dựng nền móng cho sự nghiệp sau này, nên mình không ngại việc đầu tư nhiều thời gian cho công việc. Nhưng về lâu dài, khi mình có em bé, mình nhất định sẽ muốn có nhiều thời gian cho gia đình hơn. 

Mình hiểu vì sao nhiều người quan niệm về “cân bằng cuộc sống” là “làm ít đi, chơi nhiều hơn”. Việc phải chịu quá nhiều áp lực công việc nhiều khi khiến chúng ta rơi vào bờ vực burn-out (kiểu sức), cảm thấy mệt mỏi và không còn thời gian cho bản thân hay những trách nhiệm khác. Bản thân mình khi còn làm full-time cũng đã từng trải qua những lúc như vậy. Và việc bị “khóa chặt” vào một khung giờ làm cố định hàng ngày khiến cho việc tự cân bằng lại rất khó khăn. Đó cũng là một trong những lý do lớn khiến mình quyết định nghỉ việc văn phòng và xây dựng sự nghiệp của riêng mình, để có sự chủ động và tự do nhiều hơn.

Là một content creator và là một người làm việc tự do, đã có thời điểm nào bạn cảm thấy mất cân bằng? Bạn phát hiện ra điều gì về bản thân tại những giai đoạn mất cân bằng đó? 

Làm sáng tạo nội dung là một công việc cực kì hấp dẫn. Mình vừa có sự tự do để thoải mái sáng tạo, vừa nhận được sự công nhận và yêu thích từ người theo dõi. Công việc này mang lại cho mình những phần thưởng về cảm xúc rất mạnh, nhưng cũng chính vì thế mà nó không ít lần đã làm mình khốn đốn.

Rất khó để đầu tư nhiều tâm huyết vào những sản phẩm nội dung của mình, mà lại không cảm thấy thất vọng và tủi thân khi những nội dung đó không được đón nhận, hay thậm chí phải nhận những phản hồi tiêu cực. Chính vì sự thất thường khó đoán này mà thời gian đầu, mình có những giai đoạn hừng hực đam mê và cháy 120% với công việc, cũng có những giai đoạn mình cảm thấy chán nản và hoàn toàn mất động lực. 

Vậy nên sự mất cân bằng của mình không đến từ việc làm việc quá nhiều hay quá ít, mà từ việc mình đã có một mối quan hệ chưa đủ lành mạnh với công việc. Mình đặt cái tôi của mình vào đó quá nhiều. Mà khi cái tôi bị tổn thương, công việc cũng bị tổn thương. Giờ, mình không còn bị như vậy nữa. Mặc dù vẫn yêu những gì mình làm, xem nó như một sứ mệnh quan trọng, nhưng mình đã quản lý được cảm xúc tốt hơn và không còn bị công việc “điều khiển” nữa.

Vậy chìa khoá để vượt qua mỗi giai đoạn mất cân bằng của bạn là gì? 

Điều quan trọng nhất để mình vượt qua được sự mất cân bằng là lắng nghe bản thân mình nhiều hơn. Sở dĩ, sự cân bằng đối với mỗi người là mỗi khác, vì thứ chúng ta tìm kiếm là sự cân bằng ở bên trong. Nếu như chúng ta cảm thấy mình ổn, thấy khỏe mạnh, thấy hạnh phúc… thì đó là dấu hiệu của sự cân bằng.

Để có được sự cân bằng, mình cần phải ưu tiên bản thân, có sự tự nhận thức tốt để cảm nhận xem mình đang thấy không ổn chỗ nào và cần phải làm gì để cảm thấy ổn hơn. Việc này nghe thì hiển nhiên, nhưng phần lớn thời gian chúng ta thường xếp bản thân mình sau những trách nhiệm khác. Chúng ta bị cuốn vào những áp lực, những deadline… nên không thật sự biết mình cần gì. Hoặc cảm thấy không ổn nhưng không muốn dừng lại, vẫn muốn phải cố thêm một chút.

Bản thân mình may mắn vì cũng có nhiều sở thích khác bên ngoài công việc. Khi không làm việc thì mình thường hay chơi với bạn cún của mình, vẽ vời, chơi đàn, dành thời gian cho gia đình, xem phim… Thậm chí có những giai đoạn mình còn xóa cả các ứng dụng mạng xã hội để không phải liên tục cập nhật các dòng thông báo, để được “chạy trốn” khỏi công việc. Việc ấy khiến cho mình cảm thấy tự do hơn một chút. Một sự tự do mà lẽ ra mình nên có.

Được biết Hà Minh là một người hướng nội, nhưng lại theo đuổi sự nghiệp content creator – một công việc đòi hỏi phải xuất hiện và tương tác trên MXH rất nhiều. Làm thế nào để bạn đảm bảo năng lượng trước yêu cần cần xuất hiện nhiều trên MXH? 

Sau hơn 2 năm làm sáng tạo nội dung, mình nhìn lại và thấy dường như công việc này đã lựa chọn mình. Thực chất mình chưa bao giờ có ý định sẽ trở thành content creator cả. Thời điểm mình bắt đầu chia sẻ chiếc video đầu tiên trên YouTube, mình đang ở một ngã rẽ quan trọng trong sự nghiệp. Lúc đó, mình mới nghỉ công việc full-time và đang cảm thấy rất quyết tâm muốn có một sự nghiệp tự do.

Lúc đó, mình chưa biết mình sẽ làm cụ thể những gì. Mình đơn giản dựa vào những chuyên môn và kỹ năng mình sẵn có: mình tốt nghiệp thạc sĩ truyền thông, có khả năng viết content, có khả năng quay dựng video, thích tìm hiểu kiến thức ở một vài lĩnh vực như tâm lý, triết học… và không quá sợ việc phải lên hình. Tất cả những mảnh ghép đó dẫn mình đến việc tự xây kênh YouTube của riêng mình.

Thời gian đầu, việc phải xuất hiện trên mạng và phải tương tác với nhiều người khiến mình cảm thấy khá mệt mỏi và áp lực. Vì là một người hướng nội, mình vốn đã quen với một cuộc sống chậm rãi với nhiều sự riêng tư. Nhưng dần, mình cũng quen với việc đó hơn. Mình cho phép bản thân đi với một tốc độ riêng, chậm nhưng mà chắc, đầu tư vào một số những yếu tố mà mình tin rằng sẽ giúp mình đảm bảo được sự thành công lâu dài (như chiều sâu về chuyên môn, uy tín cá nhân, kỹ năng giao tiếp…) thay vì quá bận tâm vào việc phải có nội dung viral, hay có lượng người followers khủng. 

Sau khoảng 2 năm nỗ lực, mình thấy hướng đi của mình đang dần mang lại kết quả. Mình muốn được tự do chứ không hẳn muốn được nổi tiếng, vậy nên mình cũng không áp lực phải chạy theo số đông và cứ bình tĩnh đi theo con đường của mình. Chẳng hạn như trong suốt cả năm 2022, mình hầu như không còn xuất hiện trên YouTube nữa. Nhưng đó cũng là quãng thời gian mình đầu tư vào bản thân nhiều hơn, nâng cấp về tư duy và kỹ năng để khi quay trở lại vào năm 2023 mình lại có thêm những bước phát triển mới.

Gần đây, bạn có nhiều sự phát triển và mở rộng trong công việc, ví dụ như phát triển khóa học online, có thêm các dự án mới,... Hà Minh có nghĩ mình là người “nghiện” công việc? Trước những giai đoạn có nhiều sự thay đổi và phát triển trong công việc, bạn làm như thế nào để duy trì sự cân bằng trong cuộc sống? 

Mình cũng thường xuyên bị bạn bè nhận xét là “nghiện” công việc. Khách quan mà nói thì việc này có lẽ đúng. Nhưng mình thấy nó không xấu như mọi người vẫn nghĩ. Công việc của mình ở đây không phải là những áp lực mà cấp trên ép mình phải làm, mà là những thứ mình tự muốn làm. Vậy nên việc dành nhiều thời gian cho nó, đạt được những dấu mốc hay thành quả nhất định… mang lại cho mình rất nhiều phần thưởng về mặt tinh thần. Mình bận rộn nhưng cũng không áp lực lắm đâu! Nên nói là “yêu” công việc chắc đúng hơn là “nghiện”.

Trong năm 2023 này, công việc của mình ngày càng nhiều hơn. Bên cạnh việc phát triển các kênh nội dung cho Cosmic Writer, mình còn có khóa học, và các dự án cho cộng đồng content creators nữa. Như trước đây thì mình sẽ cảm thấy lo âu và áp lực vì phải làm nhiều thứ cùng một lúc. Nhưng ở thời điểm hiện tại, có lẽ vì đã quản lý được cảm xúc của mình tốt hơn, mình thấy mọi chuyện vẫn ổn. Mình hiện giờ đã có trợ lý, có những người cộng sự cùng làm. Mặc dù liên tục có nội dung và hoạt động mới, nhưng mình hầu như không cần phải thức khuya dậy sớm, vẫn có thời gian tự nấu bữa tối và xem phim cùng gia đình.

Nhiều bạn trẻ, đặc biệt là những người làm freelancer, nhận thấy bản thân mất cân bằng khi họ phải dành quá nhiều thời gian cho công việc, thậm chí lên đến 10-12 tiếng một ngày. Bạn có lời chia sẻ/lời khuyên nào cho các bạn? 

Là một người làm việc tự do, mình rất hiểu lý do các bạn freelancer phải dành nhiều thời gian cho công việc đến vậy. Phần lớn đều yêu thích sự tự do, không muốn bị gò bó về thời gian và không gian làm việc nên mới chọn lối đi này, nhưng cũng vì sự bấp bênh thiếu ổn định mà chúng ta lại càng phải làm nhiều việc hơn trước để đảm bảo thu nhập và cảm thấy bớt hoang mang.

Một lời khuyên về sự nghiệp thì mình không có, vì mỗi người sẽ có một định hướng khác nhau. Nhưng mình cho rằng, dù là freelancer hay không, thì người trẻ cũng nên tìm cách cân bằng giữa việc làm với việc rèn luyện và phát triển bản thân. Có thể là việc đi học thêm để nâng cao chuyên môn, học thêm các kỹ năng mới, hoặc kết nối với những người giỏi hơn.

Nếu như chỉ tập trung vào làm, năng suất khi đó sẽ rất cao nhưng nó sẽ thiếu đi tính bền vững, vì đến năm 30, 40 tuổi, chúng ta sẽ không thể vẫn cứ làm việc ở cường độ 10-12 tiếng một ngày để duy trì cuộc sống được mãi. Sức khỏe khi đó chắc chắn sẽ không cho phép. Vì vậy, bên cạnh việc nhận các job freelance, chúng ta cũng sẽ cần phải ưu tiên việc nâng cấp bản thân mình, để có thể làm việc ít hơn nhưng vẫn hiệu quả, giảm tải áp lực công việc và có được sự tự do đúng nghĩa.

Cảm ơn Hà Minh. Chúc bạn luôn tận hưởng niềm vui trong công việc mỗi ngày.