Có thể nói, thế hệ 9x Việt Nam lớn lên với những “hoạt cảnh" đời sống được tái hiện đầy thâm thúy thông qua Youtube Vlog của thế hệ vlogger đời đầu, với những JVevermind, HuyMe, Lâm Việt Anh, Toàn Shinoda, An Nguy… Họ trở thành đại diện của giới trẻ ngày ấy, chỉ ra những sự thật thú vị mà ta vô tình bỏ qua, nói lên những điều chúng ta hoặc luôn tò mò, hoặc luôn muốn nói mà không có cơ hội, đổi lại những tiếng cười sảng khoái và những cái vỗ tay nhiệt thành của khán giả. Đó là “nỗi đau" mang tên “cảm thụ văn học" thời còn ngồi trên ghế nhà trường, là bạo lực, là những điều bố mẹ nói dối con cái…

Nhưng rồi thời gian trôi đi, những gương mặt trong ký ức dần lui về hậu trường, nhường lại sân chơi cho thế hệ Youtuber kế tiếp. Khác với phong cách đơn giản, gần gũi, “tự diễn” ngày xưa, thế hệ Youtuber “đời mới” cho thấy năng lực sáng tạo đầy tự tin và táo bạo khi khai phá những ngách nội dung mới, giải quyết nhu cầu tâm - sinh - lý của khán giả hiện đại. Họ cũng đầu tư hơn vào hình ảnh, quay dựng, hậu kỳ, mang dấu ấn cá nhân vào từng câu từ, từng khung hình. Và có lẽ chưa bao giờ khán giả Việt Nam có cơ hội chứng kiến một thị trường Youtuber phát triển “chóng mặt" đến vậy - cả về chất và về lượng. Thế hệ Youtuber ngày nay mang sức sống và năng lượng hiện đại và chạm đến tâm tư, nỗi lòng của thời đại.

Để nói về một người đại diện cho thế hệ Youtuber “đời mới" ấy, Hải Anh (chủ kênh Youtube yo bae) là một trong những gương mặt nổi bật mà chúng tôi nghĩ tới. Tài năng, thông minh, tử tế, và quan trọng nhất là thái độ dám nói, dám làm, dám sống đúng với niềm tin và lý tưởng của bản thân - đó là “hình tượng" chúng tôi muốn khắc họa về những Youtuber hiện đại thông qua câu chuyện cá nhân về hành trình sáng tạo nội dung trên Youtube của cô bạn.

Ở thời điểm hiện tại, khán giả đã quá quen với hình ảnh một yo bae tự tin trước ống kính, khẳng khái nói về những chủ đề nhạy cảm và lên tiếng bảo vệ bản thân. Nếu chỉ “trông mặt" để chọn ra một đại diện cho nhóm “sinh ra để làm vlogger", Hải Anh hẳn là một ứng cử viên sáng giá. Kiêu hãnh và sắc bén, thẳng thắn và bộc trực. Dường như Hải Anh có vừa đủ năng lượng tự tin và giá trị nội tại để chia sẻ nội dung ý nghĩa tới khán giả của mình.

Nhưng chỉ 2-3 năm trước đây, trước khi đặt chân tới Đức, Hải Anh chưa một lần tưởng tượng đến viễn cảnh này. Hải Anh vốn ngại đám đông, ngại nói trước camera, nên nghề content creator hay vlogger chưa bao giờ là một sự lựa chọn có chủ đích. Trước đó, Hải Anh chỉ thường xuyên đăng những tấm ảnh du lịch lên Instagram như một sở thích cá nhân, ghi lại những thước phim đầu tiên tại Paris như một cách lưu giữ vẻ đẹp và cảm xúc cá nhân, nhưng rồi Travel Blogger cũng không phải con đường cô bạn lựa chọn. Dịch bệnh chỉ là một phần lý do, còn lại, Hải Anh không tự tin có thể làm tốt hơn những Travel Blogger chuyên nghiệp trên thị trường, càng không tự tin “sinh lộc, kiếm lời" từ công việc sản xuất nội dung du lịch. Đó là lúc ý tưởng làm vlog trên Youtube được manh nha và thành hình.

“Làm nội dung du lịch “lỗ" lắm, vì mình không kiếm được tiền, trong khi chi phí đầu tư vào thiết bị, di chuyển, ăn ở… rất nhiều. Bởi vậy mình quyết định thử làm nội dung dạng vlog, chỉ cần đặt máy tĩnh và ngồi một chỗ nói. Dù không có ý định nổi tiếng, mình vẫn thích cảm giác được mọi người biết đến. Sự chú ý và đón nhận của khán giả là minh chứng cho thấy những nỗ lực mình bỏ ra được công nhận, rằng mình đang làm một điều gì đó có ý nghĩa, có thành quả thay vì một cố gắng vô vọng.”

Những gì Hải Anh đã và đang làm với kênh Youtube yo bae chính là lời tuyên bố rằng du lịch là chỉ là một trong những ngách nội dung Hải Anh có thể làm và làm rất tốt. Bản thân Hải Anh đã có sẵn rất nhiều giá trị nội tại tiềm năng, việc cô bạn cần làm chỉ là “tạo hình" những tài sản vốn có của mình thành “sản phẩm" cho khán giả. Đó là những chuyến du lịch nên thơ, là cuộc sống của một du học sinh tại Đức, là bí quyết học IELTS của một người đạt 8.5 IELTS ở tuổi rất trẻ, và thậm chí là những bài học Hải Anh đúc rút từ những trải nghiệm sống đầy nước mắt. Từ những nội dung học tập, du học an toàn đến những nội dung có phần nhạy cảm hơn như tình dục, tình yêu, Hải Anh vẫn cho thấy năng lượng tự tin, khẳng khái như thế. Sự thay đổi lớn nhất, có chăng, là Hải Anh trên màn hình đã dần tiệm cận với Hải Anh ngoài đời - về tông giọng, thần thái, cách nói chuyện, nhấn nhá, dùng từ. Với một người vẫn ngại ngùng trước đám đông như Hải Anh, bản thân việc đặt máy, nói chuyện, chia sẻ về bản thân và cuộc đời đã là một bước đi lớn ra khỏi vùng an toàn.

Sau một khoảng thời gian tập trung chia sẻ về tiếng Anh và cuộc sống du học, Hải Anh bắt đầu đi tìm những nguồn cảm hứng mới, phát triển những ngách nội dung mới. Và cô bạn quan sát thấy một thực tế rằng rất nhiều người trẻ tại Đức đã có trải nghiệm tình dục, nhưng vẫn không biết cách bảo vệ bản thân, không hiểu rõ về cơ thể mình. Là một người “từng trải", cởi mở chia sẻ về tình dục và có sự chủ động tìm hiểu thông tin, kiến thức, Hải Anh biết nếu chia sẻ về nội dung này, bản thân có thể giúp ích cho rất nhiều người. Và thế là những video trả lời những câu hỏi nhạy cảm, bạn trai trả lời những câu hỏi con gái ngại hỏi, trả lời những câu hỏi nhạy cảm bạn không dám hỏi mẹ… lần lượt lên sóng và được cộng đồng đón nhận vô cùng nhiệt tình.

Khi mới làm, Hải Anh xác định tinh thần sẽ có những ý kiến trái chiều, nhưng rất may, khi những nội dung này chính thức được đăng tải, 95% các phản hồi đều cho thấy những tín hiệu tích cực và ủng hộ. Hải Anh không sợ khán giả chỉ trích rằng những nội dung ấy không hợp thuần phong mỹ tục, “không phù hợp với hình ảnh chuẩn mực", bởi Hải Anh biết những gì mình nói và làm có cơ sở lý thuyết, có tác động tích cực đến đời sống, tinh thần và sức khỏe của cộng đồng.

“Mình biết rõ giá trị của bản thân. Mình biết những gì mình làm mang lại giá trị cho cộng đồng. Khán giả của mình cũng ủng hộ mình rất nhiệt tình, thế thì mình có gì phải lăn tăn, lo lắng? Mình luôn sẵn sàng đón nhận phản hồi trái chiều, thậm chí còn mang tính xúc phạm. Mình đọc bình luận, thấy có người bảo chửi mình láo toét, hư hỏng, vu cho mình “tội" dạy xấu giới trẻ… Mình đặt ngoài mắt, bỏ ngoài tai, chưa bao giờ bị ảnh hưởng vì những bình luận khiếm nhã như vậy.”

Hải Anh cũng chia sẻ, gia đình cô bạn chính là những “fan hâm mộ" nhiệt thành nhất của kênh Youtube yo bae. Mẹ và bà của Hải Anh không bỏ sót bất kỳ video nào, thậm chí họ còn thuộc “top" những người xem và thả like sớm nhất. Ngay cả bà Hải Anh, người có khoảng cách thế hệ lớn nhất với Hải Anh trong gia đình, cũng không phản đối hay chỉ trích những nội dung nhạy cảm Hải Anh thực hiện, dù đôi khi bà không hiểu lý do vì sao cháu mình lại chọn làm những ngách nội dung nhạy cảm. Nhưng, không hiểu không đồng nghĩa với không đồng tình. Như đã chia sẻ, bà vẫn xem video của Hải Anh đều đặn, vẫn là “hậu phương tinh thần" vững chắc cho cô cháu gái đang du học nơi phương trời Đức xa xôi. Thậm chí, nếu người nhà vô tình đọc phải những bình luận tiêu cực, Hải Anh cũng cho rằng họ sẽ phản ứng giống mình - không để tâm, không đặt trong lòng, bởi họ là những người hiểu con/ cháu mình rõ nhất.

Dường như thái độ tự tin, thẳng thắn trước bình luận tiêu cực là một “đặc tính di truyền" đã ăn sâu vào máu của Hải Anh, được truyền lại từ thời ông bà, cha mẹ. Hải Anh cũng phân biệt rất rõ đâu là góp ý có tính xây dựng, đâu là lời ghen ghét, khinh bỉ đơn thuần. Nếu khán giả đưa ra quan điểm giúp Hải Anh cải thiện chất lượng video và trưởng thành hơn về mặt con người, Hải Anh sẵn sàng đón nhận với tấm lòng cởi mở, biết ơn nhất. Ngược lại, đối diện với những bình luận gay gắt chỉ vì ghét, vì “khinh", thái độ của Hải Anh muôn đời như một: Không quan tâm!

“Mình bắt đầu xem Youtube từ năm 2012. “Thần tượng" của mình ngày ấy là Ryan Higa - Youtuber chuyên làm comedy video, còn thần tượng ngày nay là Danny Gonzalez - Youtuber chuyên làm commentary video. Điểm chung giữa nội dung của họ là… không liên quan gì đến nội dung mình đang làm.” Hải Anh nói một cách hóm hỉnh.

Với Hải Anh, họ là những người truyền cảm hứng, nhưng không phải hình mẫu cô bạn muốn hướng tới. Hải Anh cũng nhận định rằng thế hệ Youtuber/ Vlogger trẻ hiện đại có nhiều điều kiện và nguyên liệu hơn để tạo nội dung, khẳng định khả năng sáng tạo. Với sự phát triển của mạng xã hội, họ cũng tiếp cận với những nhà sáng tạo nội dung nước ngoài, học hỏi cách họ làm nội dung, tạo xu hướng để từ đó sáng tạo ra những dấu ấn nội dung riêng cho kênh của mình. Tuy nhiên, so với thế hệ “người cũ" như anh JVEvermind, anh HuyMe, chị An Nguy, không nhiều bạn trẻ có được cái duyên thâm thúy như họ.

Khác biệt dễ thấy nhất giữa thế hệ Youtube thời trước và thời nay là sự đồng hành của các nhãn hàng trong các video Youtube của các content creator hiện đại. Bản thân là người cực kỳ “kén chọn", trước khi giới thiệu tới khán giả, Hải Anh phải “làm chuột bạch", trực tiếp dùng thử sản phẩm, trải nghiệm dịch vụ và thực sự cảm thấy hài lòng. Dù điều này hạn chế số lượng quảng cáo có thể nhận, nhưng Hải Anh kiên quyết không thay đổi nguyên tắc và lựa chọn hợp tác theo chất lượng. Khi đưa sản phẩm lên video, Hải Anh cũng cố gắng tạo cảm giác mình đang đưa ra lời khuyên từ kinh nghiệm thực tế để tạo sự tin tưởng thay vì quảng cáo “vô hồn".

“Đã bao giờ Hải Anh hối hận khi nhận quảng cáo?”

“Có chứ. Nhưng lý do không nằm ở sản phẩm hay nhãn hàng mà nằm ở mình. Mình tự thấy mình là một perfectionist, trước khi nhấn đăng một video, mình sẽ check đi check lại rất nhiều lần, để ý và chỉnh sửa từng lỗi dù rất rất nhỏ. Mình không chấp nhận đăng video nếu cá nhân mình cảm thấy chưa hoàn hảo. Nhưng thói quen này khiến mình khó lên video quảng cáo theo đúng thời gian trên hợp đồng với nhãn hàng. Mình cũng áy náy vì để nhãn hàng đợi quá lâu, nhưng may mắn là trong những lần đó, họ đều rất thông cảm và đồng ý để mình chỉnh sửa tới khi thực sự ưng ý. Sau này, biết tính mình không thể làm video nhanh được nên mình cũng chủ động nhận ít quảng cáo lại.”

Khi nhìn lại hành trình làm Youtube trong gần 2 năm nay, Hải Anh cảm nhận rất rõ sự trưởng thành của bản thân. Công việc sáng tạo nội dung đòi hỏi Hải Anh phải tìm hiểu rất kỹ trước khi bắt tay vào chia sẻ để không truyền bá thông tin sai lệch cho người xem. Nhờ đó, không chỉ lan tỏa hiểu biết cho cộng đồng, chính Hải Anh cũng có cơ hội trau dồi, học hỏi. Bên cạnh đó, Hải Anh cũng tự mình nâng cao khả năng quay dựng, chỉnh sửa video khi bắt đầu từ vạch số 0 trên hành trình không đồng đội. Sự ủng hộ của khán giả cũng là niềm vui và động lực để Hải Anh tiếp tục đem tới những nội dung nhân văn, hữu ích, chất lượng và tạo cơ hội kết nối với cộng đồng.

Tuy nhiên, công việc Youtuber cũng đem lại rất nhiều áp lực. Áp lực lớn nhất, với Hải Anh, không phải những lời đàm tiếu, dèm pha, không phải bình luận ác ý, tiêu cực mà là “áp lực tự tạo" khi không thể tạo ra video tốt nhất trong khả năng của mình. “Khi suy nghĩ về chủ đề, đặt máy quay và nhấn nút đăng video, mình không lo lắng về những điều người ta có thể nói bên dưới video của mình. Nhưng mình nhận thức rất rõ rằng một khi mình nhấn đăng, video đó sẽ ở trên kênh mình cả đời. Trường hợp duy nhất mình chấp nhận xóa video, cho đến thời điểm hiện tại, là do mong muốn của người xuất hiện trong video đó. Còn lại, mình sẽ cố hết sức để tạo ra nội dung chất lượng nhất, để không bao giờ phải hối hận vì những gì mình đã nói hay đã làm.”

Thứ nhất, khi mới bắt đầu, bạn đừng so sánh 2 tháng của bản thân với 2 năm của người khác. Rất nhiều Youtuber làm 2 tháng đã nản vì không thể nổi lên như chị kia, anh này, vì lượng view không đạt được kỳ vọng. Nhưng các bạn mới chỉ nhìn bề mặt, nhìn thấy thành công của họ sau 2 năm mà không được chứng kiến khoảng thời gian họ bắt đầu. Biết đâu, họ cũng từng vật vã và nản lòng như bạn, nhưng điểm chung giữa những người thành công là họ không vội vàng từ bỏ.

Thứ hai, hãy chuẩn bị tinh thần đối mặt với bình luận tiêu cực. Dù bạn làm nội dung trong sáng, an toàn đến đâu, sẽ luôn luôn có những người ghét một điều gì đó ở bạn. Điều quan trọng là bạn hãy cứ sáng tạo nội dung đúng với bản thân, là chính mình, truyền tải những thông tin chính xác và thông điệp tích cực tới cộng đồng.

Cuối cùng, đừng bao giờ ăn cắp nội dung trắng trợn! Là một nạn nhân của “vấn nạn" ăn cắp nội dung, bị một tài khoản TikTok cắt ghép, chỉnh sửa nội dung và đăng giả mạo, Hải Anh cực lực lên án hành vi sai lầm này, và trực tiếp làm video để mọi người biết đến vấn đề này nhiều hơn. Với những content creator như Hải Anh, quá trình lên ý tưởng, quay video, chỉnh sửa, đăng tải… mất rất nhiều thời gian và công sức, nhưng có những người chỉ biết lợi dụng cơ hội, tận hưởng mọi sự chú ý mà đáng lý ra người sáng tạo nguyên bản nên được hưởng.

Bạn phải phân biệt rất rõ hai khái niệm “lấy cảm hứng" và “ăn cắp trắng trợn". Bạn hoàn toàn có thể học tập cách làm nội dung, phát triển nó thành phiên bản riêng của mình, chẳng hạn như cách các du học sinh thường làm video “Một ngày của du học sinh". Nhưng bạn không được mang nguyên nội dung của người khác lên kênh của bạn, không phát triển, không credit. Hành vi ấy hoàn toàn đi ngược với danh xưng “người sáng tạo nội dung" mà bạn giới thiệu tới khán giả, tới cộng đồng.