Chỉ mới 23 tuổi và làm việc trong lĩnh vực an ninh mạng, Nav Karmacharya ban đầu chỉ đơn giản đăng những video với chủ đề một ngày của tôi, chia sẻ nhanh về kiến thức liên quan đến an ninh mạng hay đưa lời khuyên thẳng thắn cho ai muốn bước chân vào các vị trí kỹ thuật trong ngành. Thế nhưng chỉ sau bốn tháng, Nav Karmacharya đã có gần 14.000 người theo dõi - trong đó phần lớn là sinh viên và những người mới đi làm - mỗi ngày đều đổ dồn câu hỏi vào phần tin nhắn và các buổi TikTok Live của anh chàng. Điều đặc biệt là câu trả lời của Nav Karmacharya thường không tập trung vào chuyện phải có thật nhiều chứng chỉ hay những con số vô nghĩa, mà hướng mọi người đến kinh nghiệm thực tế, kỹ năng mềm và khả năng xây dựng mối quan hệ - những yếu tố mà các kênh định hướng nghề nghiệp truyền thống vẫn chưa thể có.

Nav Karmacharya chỉ là một trong bức tranh rộng lớn hơn được phản ánh qua nghiên cứu mới gần đây của Schultz Family Foundation và HarrisX với 7/10 người trẻ từ 16 đến 24 tuổi cho biết họ tìm thấy cơ hội học tập và nghề nghiệp trên mạng xã hội. 40% chủ động tìm kiếm nội dung liên quan đến sự nghiệp và thêm 30% tình cờ bắt gặp những nội dung này khi lướt newsfeed. Trái lại, số ít phụ huynh trong khảo sát khuyến khích con cái dùng mạng xã hội để khám phá nghề nghiệp. Sự chênh lệch này nói lên nhiều điều rằng khi các thế hệ lớn hơn vẫn dựa vào mentor hay LinkedIn thì Gen Z đang xây dựng lại trung tâm hướng nghiệp ngay trên mạng xã hội, đáng chú ý nhất là TikTok.

CareerTok đang cá nhân hoá cả chính những nỗi sợ

 CareerTok không chỉ xoay quanh cơ hội việc làm mà còn chạm đến tầng cảm xúc của cả một thế hệ với rất nhiều áp lực, nhu cầu thay đổi sự nghiệp và nỗi sợ bị AI thay thế. Sam DeMase, chuyên gia nghề nghiệp của ZipRecruiter với gần 900.000 người theo dõi trên TikTok và Instagram, cho biết khán giả của cô thường xuyên đặt câu hỏi về cách phát triển nghề nghiệp, cách nổi bật trong thị trường nơi tin tuyển dụng biến mất chỉ sau 48 giờ hay cách thương lượng lương trong bối cảnh kinh tế bấp bênh. Với Gen Z, ta có thể thấy một nỗi lo mà các thế hệ trước dường như chưa từng gặp phải: “Liệu công việc của tôi có bị AI thay thế không?”. Sự bất an hiện rõ, nhưng song hành với nó là khát khao kiểm soát. DeMase bắt đầu từ việc giúp mọi người xác định ba siêu năng lực mà họ thật sự giỏi, bởi nếu không có nền tảng ấy, rất khó để xây dựng một CV ấn tượng, một câu chuyện phỏng vấn thuyết phục và một giá trị riêng biệt. Cách tiếp cận này còn có thể áp dụng cho lãnh đạo, khi DeMase khuyên các nhà quản lý hãy nhận diện và tôn vinh điểm mạnh của nhân sự, thậm chí sử dụng các công cụ như CliftonStrengths - một bài đánh giá giúp cá nhân xác định và phát triển 5 điểm mạnh hàng đầu - và dành những buổi gặp gỡ định kỳ theo hình thức 1:1 để hiểu hơn về nhân viên. Nói cách khác, những gì Gen Z tìm kiếm từ các creator bao gồm sự hướng dẫn được cá nhân hóa, lộ trình rõ ràng và tinh thần trách nhiệm ở nơi làm việc.

Nhanh, đa dạng và rộng hơn nhờ sức ảnh hưởng từ mạng xã hội

Nghiên cứu đứng sau những phát hiện này cho thấy Instagram, TikTok và YouTube là ba nền tảng được dùng hằng ngày nhiều nhất cho việc khám phá nghề nghiệp trong nhóm 40% người trẻ chủ động tìm kiếm công việc trên mạng xã hội. Và đáng ngạc nhiên hơn cả là LinkedIn, dù mang hình thức chuyên nghiệp nhưng lại đứng gần cuối bảng. Rõ ràng điều này đã phản ánh trải nghiệm người dùng và mức độ gần gũi đối với người trẻ. LinkedIn giống như một sảnh lớn được đánh bóng kỹ lưỡng với rất nhiều sự hào nhoáng, còn TikTok lại như sân sau nơi những cuộc trò chuyện chân thực và đầy thực tế thực sự diễn ra. Với những creator như Nav Karmacharya, chính định dạng của TikTok tạo nên sức hút và thành công không tưởng cho họ, mở ra được rất nhiều cơ hội nghề nghiệp mới.

Các clip ngắn giúp biến khái niệm phức tạp thành nội dung dễ hiểu, trong khi livestream cho phép Nav Karmacharya tiếp cận và xử lý hàng chục câu hỏi cùng lúc. Tính chất “parasocial” – cảm giác gần gũi dù không hề quen biết - tạo nên một vòng lặp cố vấn ở quy mô rộng lớn trên mạng xã hội. Một chuyên gia an ninh mạng có thể dẫn dắt hàng trăm người trẻ, và những người trẻ ấy lại xác nhận, tiếp sức và cộng hưởng cho nhau trong phần bình luận của buổi livestream đó. Điểm đáng chú ý ở đây là TikTok không chỉ tái tạo một lớp học hay phòng tư vấn nghề nghiệp mà còn mở rộng thành một cộng đồng nơi kiến thức được trao đổi đa chiều, không giới hạn về độ tuổi, địa lý và chức vụ nghề nghiệp. Mỗi video không chỉ là bài học mà còn là một lời khẳng định rằng kinh nghiệm cá nhân có thể được chia sẻ và lan tỏa ngay lập tức trong thời đại ngày nay. Điều này cũng đặt ra một thực tế mới, trong khi các công cụ truyền thống vẫn duy trì vai trò của chúng thì mạng xã hội đã trở thành kho lưu trữ kinh nghiệm sống động, nơi Gen Z tin rằng họ có thể nhận được sự hướng dẫn chân thực và kịp thời hơn bất kỳ cuốn sách hay hội thảo nào.

Vậy các trường học và hội thảo việc làm truyền thống cần chú ý gì?

Điều mà các trường học và nhà tuyển dụng cần làm không chỉ đơn giản là lập tài khoản TikTok và chờ đợi như các nhà sáng tạo nội dung khác, mà là phải hiểu vì sao #CareerTok tạo được sự cộng hưởng để từ đó xây dựng lại hệ thống hỗ trợ nghề nghiệp phù hợp hơn.

• Đầu tư vào tư vấn ở quy mô lớn: Nếu một người 23 tuổi có thể quản lý hàng trăm tin nhắn trực tiếp, thì một tập đoàn Fortune hoàn toàn có thể xây dựng trung tâm cố vấn online hay các chương trình cố vấn theo nhóm.
• Tập trung vào con người, không phải nhân sự: Giọng điệu của CareerTok rất thẳng thắn, đồng cảm và thực tế, trong khi nhiều trang tuyển dụng lại tràn ngập những ngôn ngữ chuyên ngành khó hiểu. Một nội dung được trả lời rõ ràng sẽ có giá trị hơn bất kỳ thông điệp rườm rà nào. Cùng với đó, việc dành thời gian trong lịch họp để tập trung vào phát triển nhân sự và chủ động chỉ ra điểm mạnh của từng cá nhân là hành động mà bất kỳ lãnh đạo nào cũng có thể bắt đầu ngay ngày mai. 
• Thừa nhận nỗi sợ hãi: Từ nguy cơ bị AI thay thế đến cảm giác áp lực nhảy việc, Gen Z không hề lo lắng thừa thãi mà họ thực sự đang nhìn vào thực tế. Vì vậy, những nỗi lo ấy cần được trao đổi thẳng thắn trong JD tuyển dụng cũng như trong buổi phỏng vấn và chiến lược tuyển dụng của từng thương hiệu.



Tất nhiên, một trung tâm tư vấn nghề nghiệp online như CareerTok cũng có những lỗ hổng khó tránh. Không phải creator nào cũng sở hữu chuyên môn đủ vững để đưa ra lời khuyên chuẩn xác cho các bạn trẻ và đôi khi chính các quan điểm trái ngược nhau lại khiến chúng ta thêm hoang mang. Thuật toán của nền tảng còn có xu hướng ưu tiên nội dung thu hút sự chú ý hơn là những thông tin có tính chính xác cao, dẫn đến tình trạng viral chưa chắc đồng nghĩa với đáng tin. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn rằng nếu CareerTok có thể truyền cảm hứng và mở ra góc nhìn mới, vậy ai sẽ chịu trách nhiệm cung cấp thông tin đã được thẩm định và lộ trình phát triển dài hạn cho giới trẻ? Đây chính là lúc vai trò của các trường đại học, tổ chức phi lợi nhuận và doanh nghiệp cần được nhìn nhận lại. Thay vì đứng ngoài cuộc hay lo ngại sự cạnh tranh với mạng xã hội, họ có thể chủ động bước vào cuộc chơi bằng cách bổ sung những mảnh ghép còn thiếu như tạo ra thư viện tài nguyên số với nguồn thông tin chính thống, xây dựng các chương trình thực tập và cố vấn được giám sát bài bản, mở rộng những buổi tư vấn nghề nghiệp online dưới hình thức workshop trực tuyến. 

Nếu CareerTok mang lại sự gần gũi, thiết thực và nhanh chóng thì trường học và doanh nghiệp lại có lợi thế về tính chính xác và sự cam kết lâu dài. Sự kết hợp này không chỉ giúp giảm thiểu những rủi ro từ thông tin sai lệch mà còn tạo ra một hệ sinh thái hướng nghiệp toàn diện hơn, nơi Gen Z vừa được truyền cảm hứng từ cộng đồng sáng tạo vừa có cơ sở để tin tưởng vào những cơ hội phát triển thực tế. Đây cũng là cách để các tổ chức truyền thống lấy lại niềm tin từ thế hệ trẻ, không gạt bỏ những kênh mới nổi mà đồng hành và nâng tầm chúng, biến CareerTok từ giải pháp tạm thời thành một phần của hệ thống định hướng nghề nghiệp bền vững.

Bình dịch: CareerTok Is the New Career Center: Why Gen Zs Trust TikTok Influencers Over Teachers