Một ngày trước khi Đuốc Mồi nhận giải “Nhóm dự án có ảnh hưởng tích cực đến cộng đồng” tại We Choice Awards 2020, The Influencer may mắn có một cuộc trò chuyện với Trần Minh Tuấn - trưởng nhóm Đuốc Mồi. Phía sau “top trending", sau sân khấu lớn, người thủ lĩnh ấy đưa chúng tôi đến thật gần với giá trị cốt lõi của dự án Việt Sử Kiêu Hùng - vừa chân thật, gần gũi; vừa kiên định, tự hào, giàu cảm hứng.
Thực ra hồi còn đi học môn gì mình cũng thích chứ không riêng gì lịch sử, vì mình luôn tò mò về mọi thứ xung quanh và đặt câu hỏi tại sao.
Mình thấy nhiều người cho rằng kiến thức lịch sử không phục vụ cho những nghề kiếm sống được, ít cơ hội việc làm, nên phụ huynh và học sinh thường thờ ơ với môn học này. Cá nhân mình nghĩ không thể so sánh môn học nào hữu ích hơn, vì hiệu quả là nằm ở cách áp dụng vào cuộc sống. Với mình, học lịch sử giúp con người tìm thấy sự bình an, bởi khi đó họ biết được mình là ai, nguồn gốc của mình là gì. Vậy nên phương châm của Đuốc Mồi luôn là “Dân ta phải biết sử ta. Cái gì không biết thì ta đi tìm!”.
Đuốc Mồi xác định là không làm phim tài liệu. Việt Nam có nhiều video tóm tắt lịch sử rồi, nó dễ làm hơn nhưng mọi người có thể tìm thấy ở mọi nơi. Đuốc Mồi chủ yếu làm phim để truyền cảm hứng, tình yêu lịch sử cho mọi người. Cảm xúc đối với lịch sử là thứ khán giả đang thiếu nên mình lựa chọn đi hướng đó.
Ngoài ra, tên nhóm có ý nghĩa là “ngọn đuốc mồi lên ngọn lửa cho những cây đuốc khác cùng sáng”, bởi Đuốc Mồi có mong muốn thay đổi định kiến của xã hội về lịch sử. Mọi người thường nghĩ lịch sử Việt Nam không hoành tráng, không đáng khai thác, hoặc lịch sử là một “vùng cấm", dễ gây tranh cãi nên ngại “động chạm". Nhưng khi Đuốc Mồi - một nhóm 3 không: “không kinh nghiệm, không chuyên môn, không tiền" mà làm vẫn được nhiều người đón nhận, chứng minh định kiến trên là sai.
Quan trọng nhất, Đuốc Mồi muốn thay đổi suy nghĩ của những người nắm trong tay quyền lực để thay đổi. Họ có tài chính, có nguồn lực sản xuất, nhưng không đầu tư vào phim lịch sử vì nghĩ rằng không có thị trường. Đuốc Mồi không có quyền lực gì, không có tập đoàn truyền thông nào chống lưng, vậy mà vẫn lên được top trending Youtube, sánh vai với các chương trình và ngôi sao nổi tiếng. Điều đó chứng tỏ đơn vị có tiền mà thực hiện chắc chắn sản phẩm có thể sẽ đình đám hơn nữa. Hy vọng thành công của Đuốc Mồi sẽ thay đổi được hệ sinh thái sản xuất phim dã sử và hoạt hình.
Nói thật, Đuốc Mồi không biết thị trường là ai. Nhưng mình tin và hy vọng nên làm thôi. Tới giờ mình vẫn chưa thuyết phục được nhà đầu tư tin là có thị trường, tin là phim hoạt hình lịch sử dài 1 tiếng như vậy mà lại có người xem. Đến Đuốc Mồi còn rất bất ngờ về sự đột biến này, vì ngành sản xuất phim có nhiều bất ổn không đảm bảo được.
Về phong cách diễn hoạ, không phải là nhóm chọn mà đó là con đường duy nhất mà Đuốc Mồi có thể làm. Nhóm không có trang phục, bối cảnh, đạo cụ, diễn viên. Mặc dù phim hoạt hình đạt chất lượng “cinematic” thì đắt gấp 10 lần phìm người đóng, nhưng không còn phương án nào khác nên nhóm buộc phải đối mặt và giải quyết với từng vấn đề thôi, tự mày mò, sai nhanh sửa nhanh, tuỳ cơ ứng biến.
Chưa bao giờ. Đuốc Mồi làm bài bản, chuyên nghiệp, có cố vấn lịch sử đàng hoàng. Nhóm cũng đặt ra 3 nguyên tắc về nội dung. Thứ nhất là không bênh vực bất kỳ nhân vật nào, khách quan và nhân văn. Thứ hai là tôn trọng sự thật lịch sử, không thay đổi tình tiết để tăng độ kịch tính. Thứ ba là không làm phim tuyên truyền.
Tất nhiên Đuốc Mồi vẫn có không gian phóng tác, sáng tạo riêng để khiến câu chuyện hấp dẫn, thuyết phục người xem tin tưởng và tự hào về lịch sử Việt Nam. Ví dụ trong một số hình ảnh minh họa sách, nhóm cũng tự phục dựng hoặc vẽ mới nên dựa trên suy đoán sau khi nghiên cứu tư liệu.
Tuy thế thì cũng có những ý kiến trái chiều trên mạng, nhưng không phải quá gay gắt. Nhóm mình cũng chọn cách lắng nghe và tiếp thu có chọn lọc những góp ý mang tính xây dựng để ngày càng hoàn thiện hơn.
Đầu tiên là về gây quỹ cộng đồng. Giai đoạn 1 năm 2018 nhóm đạt 602 triệu/mục tiêu 600 triệu đồng, giai đoạn 2 đạt 540 triệu/mục tiêu 500 triệu, giai đoạn 3 đạt 1,4 tỷ/mục tiêu 1 tỷ. Hiện nhóm đang gây quỹ đợt 4, đã đạt 99% của mục tiêu 400 triệu. Nhờ đó Đuốc Mồi mới có chi phí nuôi nhân sự ăn ở, sửa máy móc thiết bị, đầu tư kỹ thuật.
Thứ hai là sự đóng góp ý kiến của cộng đồng qua bình luận trên mạng xã hội, tin nhắn, bảng khảo sát, của các anh chị trong ngành. Có những bạn gửi phản hồi về cho Đuốc Mồi mấy trang A4, đọc mệt nghỉ luôn. Từ đấy mà nhóm nhận ra được các lỗ hổng để cải thiện.
Nhiều người xem phim của Đuốc Mồi xong thấy thích và trở thành cộng tác viên của nhóm luôn. Có người cho mượn máy tính nữa, vì thiết bị tốt rất mắc, bọn mình làm gì có tiền mua. Máy cá nhân của tụi mình render xong 1 phim là “chết" luôn rồi.
Thực ra các sản phẩm của Đuốc Mồi chính là kết quả của cộng đồng, nhất là các backers (người tham gia gây quỹ). “Bình Ngô Đại Chiến” là tên do các bạn đề xuất và bình chọn. Tụi mình cũng thường xuyên trao đổi với các bạn trong nhóm riêng trên Facebook.
Đó là sự chân thành. Khi khán giả thấy mình làm việc nghiêm túc, thấy tấm lòng mình trong từng sản phẩm; thành quả chỉn chu, chuyên nghiệp, chạm tới người xem thì khán giả sẽ đặt lòng tin vào mình.
Chỉn chu ở đây không chỉ dừng lại ở phim, mà ở cả từng món quà tri ân cho khán giả tham gia gây quỹ. Ví dụ như cuốn Lam Dũ là thành quả nghiên cứu hàng năm trời. Trước giờ Đuốc Mồi động đến gì cũng thấy thiếu, nhất là tài liệu về trang phục, kiến trúc lịch sử. Thấy thiếu thì mình phải làm. Đuốc Mồi sẽ nghiên cứu và tổng hợp lại, trình bày thành sách thật xịn, vừa là để tri ân và truyền cảm hứng cho khán giả, cũng là để cho những cá nhân muốn làm dự án lịch sử có thể tham khảo. Hay chiếc khăn “Trường Sa Hoàng Sa là của Việt Nam" là sản phẩm Đuốc Mồi vẽ và in với công nghệ xịn nhất thế giới, đảm bảo không bị bay màu.
Đuốc Mồi muốn khán giả nhận được quà là những sản phẩm chất lượng nhất Việt Nam, có tiền mua cũng không được, không phải tặng cho có.
Bài học của mình đó là “Làm không lương mệt muốn chết". *cười* Hiện tại Đuốc Mồi có 10 bạn full-time, trong đó có 5 bạn đồng hành từ đầu, cùng 40 CTV toàn thế giới. Có lúc muốn bỏ, nhưng bỏ thì dự án chết, bỏ làm sao được.
Đuốc Mồi có nhiều khó khăn, vì Việt Sử Kiêu Hùng là dự án phi lợi nhuận, đây còn là công việc sáng tạo, mỗi người có quan điểm thẩm mỹ khác nhau, sản phẩm thì chỉ có một. Mình là trưởng nhóm nhưng cũng không trả lương cho ai, đồng nghĩa là mình không có quyền “ra lệnh", tất cả đều bình đẳng. Do đó mình phải học cách làm việc với các bạn tình nguyện viên, với đối tác, làm sao cho mọi người có động lực, hối thúc anh em đúng deadline mà không bị...giận. Có lúc nhóm cũng tranh cãi khủng khiếp luôn. Nhưng đổi lại ở đây mình được tự do, được thử mọi cái mình muốn.
Đối với các bạn trẻ, cái cần trả lời không phải là how - làm thế nào, mà là why - tại sao các bạn làm nó. Nếu có 1 lý do chạm tới chúng ta, chúng ta sẽ nỗ lực bằng mọi giá. Nếu có động lực rõ ràng rồi thì kiểu gì cũng sẽ làm, theo cách này hoặc cách kia, lúc này hoặc lúc khác. Không nhất quyết phải là dự án phi lợi nhuận, làm ở đâu cũng là làm.
Đuốc Mồi đang trong giai đoạn gây quỹ đợt 4. Sắp tới nhóm sẽ dừng việc làm phim, chậm lại một chút để chuẩn bị cho phim chiếu rạp. Thay vào đó, mục tiêu 2021 của Đuốc Mồi là xuất bản 5 cuốn sách Lam Mộc Kỷ, tái hiện toàn bộ quá trình khởi nghĩa Lam Sơn kéo dài khoảng 20 năm.
Có chứ. Và Đuốc Mồi sẽ luôn giữ gìn giá những trị cốt lõi của mình khi có cơ hội tham gia các hoạt động như vậy.
Mới đầu mình nghĩ Đuốc Mồi chỉ “sống” trong 3-6 tháng thôi. Nhưng sau được mọi người ủng hộ nên duy trì tới tận bây giờ.
Tụi mình không nghĩ xa đâu. Quan trọng là làm sản phẩm nào chăm chút đầu tư cho sản phẩm đó, cho nó đáng thời gian mình bỏ ra. Không được tiền thì càng phải làm tốt để được nhiều trải nghiệm, kinh nghiệm, được tự do. Trong năm tới Đuốc Mồi sẽ bán sách, nếu thành công thì mới tính tiếp.
Còn về việc ra thế giới thì tụi mình đang “há miệng chờ sung”. Sản phẩm hiện tại là Đuốc Mồi làm hết sức rồi. Muốn hơn thì phải nâng cấp đội ngũ, thiết bị, công nghệ, chi phí lên tới hàng trăm triệu, như vậy gây quỹ không nổi, cách duy nhất là chờ nhà đầu tư thôi.
Mà việc sản xuất phim bán vé, khán giả trả tiền mới được xem là câu chuyện khác hẳn với việc xem miễn phí trên mạng. Việt Nam không giống nước ngoài, nhà đầu tư không dễ gì bỏ ra hàng trăm triệu đô cho phim hoạt hình chiếu rạp thương mại. Chưa kể sản phẩm cũng đòi hỏi phong cách diễn hoạ khác lạ, độc đáo, chưa ai làm.
Bạn thân mình là Tiên, thực hiện dự án BCNV - Mạng lưới ung thư vú Việt Nam. Bạn ấy làm rất bài bản, chất lượng, làm thật, bạn ấy có cái “why" của riêng mình
Đa phần mình thấy hiện nay có nhiều dự án do các bạn trẻ lập ra để làm đẹp hồ sơ, làm cho có, làm cho vui. Mình thấy việc đó còn hại hơn không làm, vì ảnh hưởng tới các cá nhân làm phi lợi nhuận khác.
Cảm ơn Tuấn đã tham gia phỏng vấn cùng The Influencer. Chúc Tuấn và Đuốc Mồi một năm 2021 “rực cháy"!
