*Bài viết có tiết lộ nội dung phim

Phụ nữ có quyền quyết định cuộc sống của mình

Những Đứa Trẻ Trong Sương là bộ phim tài liệu của nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm, kể về hành trình của em bé Di ở vùng cao. Là một cô bé hiếu động, tinh nghịch, vui vẻ, Di chăm chỉ cắp sách đến trường như bao bạn trẻ đồng trang lứa, mặc cho gia đình còn nhiều khó khăn cùng phong tục lạc hậu nơi đây. Cô bé trong chiếc khăn quàng đỏ, ngày ngày đi kiểm tra sĩ số các lớp, ở lứa tuổi 15, Di bắt đầu biết làm đẹp và mơ mộng về cuộc sống sau này. Cô bé mong kiếm được nhiều tiền, có nhiều bạn trai và một cuộc sống sung sướng. Tuy nhiên, hiện thực tại vùng cao lại đi ngược với điều đó.

Mở đầu phim với những hình ảnh đồi dốc, sự cơ cực và khó khăn của con người nơi đây, sự thiếu thốn về mặt vật chất, về vốn hiểu biết lẫn văn hoá đã khắc họa rõ nét một mảng tối tại Việt Nam. Mẹ của Di - chị Say - chính là một trong những hình ảnh người phụ nữ đặc trưng của nơi đây. Chị lấy chồng từ khi còn tuổi 15 - 16, mang thai sớm, chăm lo nhà cửa đồng áng, vất vả trong gia đình với một ông chồng nghiện rượu, bạo hành. Sự khổ cực và bất công này đã được chị Say “càm ràm” nhiều lần trong phim, khiến cho nỗi đau này bỗng chốc trở thành một điều hiển nhiên chị phải chịu đựng, và có thể, tiếp theo sau này sẽ là các con của chị. 

Là con thứ trong nhà, Di với tính cách bốc đồng và sự trẻ con ở ngưỡng tuổi 15 đã khiến bản thân và gia đình rơi vào câu chuyện “kéo vợ” trong một ngày hội làng. Mặc cho cha mẹ quyết định chấp nhận gả cô đi với giá thách cưới chỉ vỏn vẹn 50 triệu, Di vẫn một mực từ chối và chạy trốn. Không lo sợ mất mặt, cũng không lo sợ sẽ bỏ lỡ một người tốt như Vàng, Di hiểu rằng học hành mới là con đường cô bé cần theo đuổi ở độ tuổi này. Trong tiếng hét vô vọng “Chị Diễm ơi cứu em” ở những cảnh bị kéo đi, người xem như hiểu được nỗi đau mà người phụ nữ vùng cao phải chịu đựng, dù cố gắng quyết định cuộc đời mình thế nào, song vẫn phải tuân theo “lệ làng”. 

Không phán xét hay can thiệp vào cuộc sống của Di hay gia đình cô bé, Những Đứa Trẻ Trong Sương đơn giản là những thước phim lột tả chân thực về cuộc đời của người phụ nữ. Dù trong một cuộc sống khó khăn và khắc khổ, họ vẫn có quyền ước mơ, quyền quyết định cuộc đời chính mình, quyền được làm đẹp và lựa chọn. Dù chủ đề của phim mang nhiều mảng tối, đặc biệt khi nhắc đến tục lệ “kéo vợ”, Những Đứa Trẻ Trong Sương lại đem đến cảm giác gần gũi, dễ chịu, đôi khi là hài hước bởi sự ngây ngô của các em nhỏ. Với kết thúc đầy yên bình khi Di tiếp tục được đi học, đây đã trở thành một điểm sáng cho phụ nữ vùng cao, là bước đệm tuyên truyền văn hoá và lối sống chuẩn mực theo pháp luật tại các vùng thiểu số hiện nay. 

Đạo diễn Hà Lệ Diễm và 3 năm cùng Những Đứa Trẻ Trong Sương

Chia sẻ cùng khán giả, nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm tiết lộ mình đã dùng 3 năm để có thể tạo nên 90 phút trên màn ảnh nhỏ. Khoảng thời gian đầu tiên, mục đích của bộ phim chỉ xoay quanh câu chuyện đánh mất tuổi thơ của các em nhỏ, cũng như nỗi sợ phải trưởng thành. Tuy nhiên tuyến câu chuyện đã thay đổi khi Di bị kéo vào tục lệ bắt vợ của người Mông. Với 3 năm đó, Hà Lệ Diễm đã sống như một người Mông thực thụ, cùng ăn ngủ nghỉ và đi theo hành trình của Di cho đến khi cô bé trưởng thành. Theo báo Thanh Niên, đạo diễn Hà Lệ Diễm đã phải dành 1 năm để giải thích cho Di về phim, cùng hỗ trợ gia đình Di trong những năm tháng thực hiện. 

Chân dung nữ đạo diễn Hà Lệ Diễm

Sau 3 năm, Những Đứa Trẻ Trong Sương cũng mất nhiều thời gian hậu kỳ, bởi sự khác biệt giữa vùng miền, tiếng dân tộc cũng như những cảnh quay bị ảnh hưởng chất lượng do quá trình thực hiện. Tuy nhiên, những thước phim rung lắc trong những cảnh kéo vợ đã cho thấy rõ mảng tối của tục kéo vợ vùng cao. Không thể ra tay cứu giúp Di, nữ đạo diễn chỉ có thể gọi tên chị Say trong vô vọng, mong cầu một sự giải thoát cho cuộc đời cô bé 15 tuổi. 

Khó khăn của Hà Lệ Diễm không chỉ dừng lại ở đó. Để có thể ra mắt một bộ phim hoàn chỉnh, nữ đạo diễn đã phải xin tài trợ kinh phí từ nhiều nơi, sau nhiều lần chờ đợi, chị đã có cái gật đầu từ quỹ điện ảnh Busan Hàn Quốc. Sau khi vang danh tại các LHP Quốc Tế, Những Đứa Trẻ Trong Sương lại chật vật khi tìm suất chiếu tại quê nhà năm 2023. Cuối cùng, Beta đã quyết định nhận phát hành với chi phí 0 đồng, cùng những cam kết hỗ trợ truyền thông cho phim.

Điểm sáng của điện ảnh Việt những năm gần đây

Trở thành phim Việt Nam đầu tiên góp mặt trong danh sách rút gọn Top 15 Oscar 2023 ở hạng mục Phim tài liệu dài xuất sắc, Những Đứa Trẻ Trong Sương đang dần nhận lại những thành quả xứng đáng. Trước khi được chú ý tại thị trường Việt Nam, bộ phim đã có buổi chiếu chính thức ra mắt thế giới lần đầu tiên tại “Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam” (IDFA) vào tháng 11/2021, đây được xem là “Liên hoan phim tài liệu lớn nhất thế giới”. Tại đây, đạo diễn Hà Lệ Diễm đã xuất sắc nhận giải “Đạo diễn xuất sắc nhất” - Giải thưởng cá nhân quan trọng nhất tại liên hoan phim và giải Tuyên dương của Ban Giám khảo cho phim đầu tay xuất sắc nhất. Liên tiếp sau đó, bộ phim được công chiếu tại hơn 100 liên hoan phim trên thế giới, ra rạp tại Mỹ, Đài Loan, Hà Lan và Singapore. 

Không mang chất điện ảnh giải trí như các bộ phim khác, Những Đứa Trẻ Trong Sương lại chạm đến người xem bằng sự chân thực và hồn nhiên của lớp trẻ. Bộ phim cũng góp phần phá vỡ những định kiến, hủ tục lâu đời tại vùng quê nghèo Việt Nam, mang đến ánh sáng cho các em nhỏ ra ngoài quốc tế. Với 34 giải thưởng tại các liên hoan phim cùng xuất hiện tại các trường Đại học Mỹ, Những Đứa Trẻ Trong Sương đã nhen nhóm lên một tia hy vọng mới cho điện ảnh Việt, một cái kết đẹp dành cho sự kiên trì và hết mình của đoàn làm phim.

Đọc thêm: #Toplist: Gọi tên những "hạt giống" triển vọng của điện ảnh Việt