Từ tình yêu lịch sử đi đến hành động, các nhà sáng tạo nội dung trên nền tảng mạng xã hội video TikTok đã mang đến một “làn gió” mới cho lịch sử Việt Nam. Quỳnh Giao - chủ sở hữu kênh TikTok hơn 500.000 lượt theo dõi là một ví dụ điển hình trong việc khai thác nội dung lịch sử qua nhiều cách khác nhau như dùng đồ họa, phát thanh hoặc diễn xuất.

Theo dõi kênh TikTok của Quỳnh Giao, dễ dàng thấy được người ta có thể đến với cô bạn bởi nội dung lịch sử dẫn đầu xu hướng nhưng cũng sẵn sàng ở lại đến cùng khi nhìn thấy tình yêu lịch sử và văn hoá Việt Nam cũng như cách Quỳnh Giao tìm tòi nhiều cách thức sáng tạo để đáp ứng nhu cầu tìm hiểu lịch sử dân tộc của cộng đồng trẻ. 

Nghĩ về những ngày đầu tiên làm TikTok, Quỳnh Giao cảm thấy thế nào?

Đó là những ngày mà nội dung về lịch sử vẫn còn rất hiếm gặp trên TikTok. Tình cờ, thời điểm đó mình là admin của trang Đại Việt Kỳ Nhân nên có cơ hội được tìm hiểu về các nhân vật lịch sử, làm những video đơn giản rồi đăng tải trên TikTok. Thú thực, lúc ấy mình không hề có ý định sẽ làm nội dung về lịch sử trên TikTok một cách nghiêm túc vì quay video… xấu, kể chuyện ngập ngừng, hậu kỳ video… cẩu thả hết sức (cười). 

Phải tới một năm sau, chắc lúc đó mình mới gặp thời, mới được TikTok “độ" nên những video của mình được mọi người chú ý nhiều hơn, từ đó mới quyết tâm xây dựng nội dung chỉn chu, nghiêm túc hơn. 

Từ làm vì đam mê tới quyết tâm xây dựng kênh TikTok chỉn chu, Quỳnh Giao phân bổ lịch sản xuất các video thế nào?

Sự thật là mình vẫn chưa làm được điều đó. Mình từng thử lên lịch sản xuất và lịch đăng bài thật tỉ mỉ và rõ ràng nhưng không theo được lâu vì cảm thấy như vậy hơi áp lực, không vui và giống như đang tự ép bản thân làm điều mình không muốn. Vậy nên mình quay trở lại guồng làm việc… theo cảm hứng, cố gắng lên được 4-5 video trong một tuần. Như vậy năng suất hơn nhiều, ý tưởng và nội dung lúc nào cũng sẵn sàng trong đầu. Bản thân mình cũng có công việc full-time ban ngày nên chỉ có thời gian rảnh buổi tối để làm TikTok. Chính vì vậy, mình không muốn quá khắt khe về việc sắp xếp lịch lên video dẫn đến kiệt quệ về tinh thần, khó chịu, mệt mỏi với chính nội dung mình yêu thích. 

Một series bạn yêu thích nhất trên kênh của mình?

Đó là series kể về chuyện cầu tự của thời nhà Lý. Những câu chuyện liên quan đến các vị vua từ khi còn ở trong bụng phi tần, chuyện đổi hồn,... là nội dung mình rất quan tâm nên đã nghiên cứu, tìm hiểu để kể lại trên kênh. Ngoài ra còn có series kể về chuyện thời Trần, từ Trần Tự Khánh, Trần Khánh Dư, Trần Thủ Độ hay Trần Cảnh cũng là những video mình rất tâm đắc. 

Chọn ngách nội dung lịch sử - một trong những ngách nội dung được coi là “bình cũ rượu mới”, đòi hỏi creator vừa phải truyền tải đúng - đủ thông tin tới khán giả, vừa phải làm mới nội dung phù hợp với thị hiếu của giới trẻ, khó khăn lớn nhất của Giao trên hành trình này là gì?

Sử Việt đa chiều nhiều khía cạnh, khó khăn lớn nhất mình gặp phải là tìm cách để truyền tải kiến thức đúng nhất tới mọi người. Chắc chắn trong hơn 600 video đã từng đăng tải trên kênh, mình đã có nhiều lần đưa sai, đưa thiếu thông tin. Tuy nhiên, nếu như ở ngách nội dung khác - sai ở đâu sửa ở đó thì với lịch sử, bạn thậm chí không biết mình sai ở đâu để đính chính, sửa sai. Bởi có quá nhiều tài liệu sử chính thống để tham khảo mà mỗi đầu sử lại trích dẫn khác nhau, Đại Nam Thực Lục trích một kiểu, Đại Việt sử ký toàn thư lại trích một kiểu khác. Có người tin câu chuyện này, có người chọn tin trích sử kia. Khán giả có những phản ứng trái chiều về lịch sử tức là mọi người đang tranh luận về niềm tin của mình. 

Vì vậy Giao hay nói với khán giả, Giao chỉ là người truyền cảm hứng học Sử, nội dung trên kênh cũng là góc nhìn cá nhân của mình về các sự kiện lịch sử. Mọi người không nên phụ thuộc việc tìm hiểu kiến thức lịch sử chỉ thông qua một kênh TikTok mà phải có sự tìm hiểu, kiểm chứng toàn diện để khám phá ra góc nhìn của mình, thậm chí là kiểm chứng cả thông tin Giao đưa trên kênh có đúng hay không. 

Tuy vậy, ở vị trí hiện tại - Quỳnh Giao có lẽ cũng nhận được sự tin tưởng tương đối từ khán giả yêu Sử. Bạn làm thế nào để khắc phục tối đa việc đưa sai thông tin tới người trẻ trên nền tảng TikTok?

Mình chọn lọc các nguồn sử liệu tốt để tìm kiếm, nghiên cứu và chắt lọc thông tin. May mắn, do công việc full-time cũng liên quan đến lịch sử nên mình sắp có cơ hội gặp rất nhiều chuyên gia về lịch sử, các nhà nghiên cứu mỹ thuật cổ,... Đó là những người tìm hiểu chuyên sâu về lịch sử chính gốc, được trò chuyện cùng các anh, các bác là một cơ hội rất lớn. 

Không chỉ am hiểu kiến thức, họ còn yêu lịch sử bằng cả tâm hồn, họ đi đến từng ngôi đình, ngôi làng xa xôi nhất để tìm hiểu về thần tích ở đó. Ví dụ ở Tam Tảo, Bắc Ninh có đền thờ cụ Trần Quý, theo truyền thuyết từ đời Lý Công Uẩn, vua Tiền Lê truy sát Lý Công Uẩn từ thời chưa làm quan, Lý Công Uẩn chạy vào nhà đó và được cưu mang giúp nên người đời sau mới lập cái đền ở đó. Chỉ là một dã sử thôi nhưng các anh, các bác sẵn sàng bỏ cả đời để tìm hiểu, kiểm chứng. Giao được truyền cảm hứng rất nhiều sau những cuộc nói chuyện ấy, mình thấy bản thân còn nhỏ và phải học hỏi thêm rất nhiều. 

Và Giao sẽ làm thế nào để kết hợp sức trẻ của bản thân cùng kiến thức lịch sử từ các chuyên gia kỳ cựu?

Mình sẽ cố gắng ghi lại những buổi nói chuyện với các bác một cách dễ hiểu nhất để đăng tải trên kênh. Các bác có nguồn kiến thức uyên thâm nhưng lại không sử dụng và hiểu biết về mạng xã hội, đây cũng là cơ hội để kênh TikTok của mình có “đất diễn", thực hiện nhiệm vụ truyền tải nguồn kiến thức lịch sử giàu có từ các bác tới mọi người. 

Trên hành trình đi cùng TikTok, Quỳnh Giao đã bao giờ hoài nghi về định hướng hình ảnh của mình?

Giao đã lập bốn kênh TikTok với đa dạng hình thức, nội dung nhưng quyết định duy trì việc truyền cảm hứng học Sử trên kênh TikTok này. Chắc chắn bạn sẽ thắc mắc tại sao Giao tiếp tục theo đuổi ngách nội dung này mà không phải là một dạng nội dung khác dễ viral hơn, phù hợp với nền tảng giải trí TikTok và dễ kiếm tiền hơn đúng không?

Quan trọng là mình phải cảm thấy vui, thấy nội dung của mình có ích, song hành cùng niềm tin và đam mê của mình. Từ nhỏ Giao đã rất thích những thứ liên quan tới lịch sử cổ đại nên bây giờ có cơ hội tiếp cận thì mình cứ làm thôi! 

Nhắc đến thu nhập từ TikTok, Quỳnh Giao có vẻ đã nhìn thấy tiềm năng thương mại từ nội dung lịch sử trên nền tảng này? 

Nếu mình muốn sẽ luôn có cách. Trước đây, mình chọn học ngành Kinh doanh quốc tế vì không thể thuyết phục gia đình và cả bản thân rằng sau khi học Sử suốt bốn năm Đại học, ra trường sẽ làm công việc gì. Thế là dù rất thích nhưng mình cũng không thể theo học Sử, một trong những điều tiếc nuối nhất đời mình. Chính vì vậy, khi xây dựng kênh TikTok này, định hướng của Giao là có thể kiếm tiền dựa trên lịch sử, để thế hệ sau này sẽ có minh chứng sống về việc hoàn toàn có thể kiếm được tiền-và-nhiều-tiền nhờ học hỏi và đam mê lịch sử. 

Khi mới lập kênh, nội dung về Sử trên nền tảng này còn rất hiếm. Tuy nhiên, hai năm trở lại đây, nội dung này xuất hiện với tần suất dày đặc. Không chỉ các kênh làm về sử kháng chiến lâu đời, mảng cổ sử cũng được biết đến nhiều hơn và các nhà sáng tạo nội dung trong ngách này cũng có thu nhập từ việc bán sách, sản xuất trang phục truyền thống. Với kênh TikTok Giao Cùn, mình cũng sẽ có cách để kết hợp với nhãn hàng, lồng ghép sản phẩm và thương hiệu trong câu chuyện về lịch sử. 

Nguyên tắc về nội dung quảng cáo của một Creator lịch sử khác biệt thế nào?

Ban đầu, mình tự định hình bản thân chỉ nhận những nhãn hàng liên quan đến lịch sử. Mâu thuẫn là đôi khi mình lại nghĩ, đồ sử thì không nên nhận tiền, vì bao nhiêu tiền cũng không đủ, cũng không xứng đáng. Thế là suốt hai năm đầu làm TikTok, mình không nhận bất cứ booking nào. Loay hoay cho đến khi có TikTok Shop, mình mới làm tiếp thị liên kết, thay đổi tư duy, mở rộng các ngành hàng để chứng minh rằng dù làm về lịch sử, mình cũng có thể quảng cáo cho nhiều sản phẩm khác nhau. 

Bên cạnh câu chuyện thương mại, mục tiêu lớn nhất của Giao khi xây dựng kênh TikTok này là gì? 

Khi thế giới phẳng, đất nước nào cũng như nhau. Ở đâu cũng có thể thấy chai nước giống nhau, điện thoại giống nhau, quần áo giống nhau thì đâu là cách để phân biệt, định hình tính cá nhân trên trường quốc tế? Đó chính là văn hoá. Trên bàn ngoại giao, mình xác định điểm khác biệt như thế nào, tiềm lực trong các lĩnh vực đàm phán mạnh ra sao - sẽ thể hiện qua văn hoá nuôi dưỡng mình, là điểm mấu chốt để phát triển ngoại giao văn hoá. Hàn Quốc, Trung Quốc hay Nhật Bản đều đã làm rất tốt việc khẳng định đặc trưng văn hoá riêng nhưng mình vẫn đang trong thời gian nghiên cứu. 

Ngoài việc văn hoá bị chiến tranh tàn phá, chúng ta thực sự cần có một cuộc cách mạnh về bảo tồn và phát triển văn hoá đặc trưng Việt Nam thì mới có thể đưa lịch sử và văn hoá Việt trở nên phổ biến. Văn hoá, lịch sử, tất cả những giai thoại, truyền thuyết, câu chuyện, niềm tự hào hay cả những nỗi đau của dân tộc, mọi người đều cần phải biết như một kiến thức cơ bản, sơ khai khi là một người con Việt Nam. Văn hoá là một mặt trận, nếu để các nền văn hoá khác xâm lấn mình quá nhiều sẽ gây ra những sự hiểu sai không đáng có. 

Cá nhân Giao sẽ làm gì để chạm tới mục tiêu này?

Trước hết là Giao sẽ làm thật chỉn chu nội dung về lịch sử và văn hoá của mình. Tiếp theo là tận dụng mọi cơ hội, mối quan hệ để cùng hợp tác quảng bá, lan tỏa thông tin tới số đông công chúng nhất có thể, làm sao cho khi mọi người xem TikTok hàng ngày, trung bình năm video xuất hiện một video về lịch sử và văn hoá là mình mãn nguyện. 

Ngay lúc này, nếu có cơ hội được hiện thực hóa một dự án lịch sử mơ ước của mình, đó sẽ là một dự án thế nào? Tham vọng của Giao với dự án này? 

Mình muốn được làm phim lịch sử, đóng vai trò biên kịch hoặc diễn viên trong một bộ phim về bất cứ giai đoạn nào, miễn là mang đậm văn hoá Việt. Một bộ phim với hình ảnh chỉn chu, cốt truyện đạt chuẩn, diễn viên diễn đạt. Thông qua bộ phim đó, mình mong muốn có thể truyền tải được sự khác biệt giữa văn hoá Việt Nam và các nước khác để người trẻ Việt Nam có thể tự hào về văn hoá đất nước mình, đặt nền văn hoá Việt sánh ngang về mức độ phổ biến với các nước bạn trong khối Đồng Văn (vùng văn hoá Á Đông). 

Bài học lớn nhất bạn có được trên hành trình này là gì? Thông điệp bất biến Quỳnh Giao muốn gửi tới những người theo dõi kênh TikTok về lịch sử của mình? 

Đó là sự thay đổi góc nhìn. Trước đây mình đọc Đại Việt sử ký toàn thư thấy sự kiện A, đưa tin lên mạng có người lại bảo không phải, mình không chịu, mình cho rằng họ sai. Bây giờ mình khác rồi, đọc nhiều hơn, hiểu nhiều hơn từ đó có nhiều góc nhìn và thấy bản thân luôn cần tiếp thu những khám phá mới. 

Với các bạn theo dõi Giao, mình luôn muốn nhắc nhớ mọi người về Sử Việt và văn hoá Việt là những điều rất đẹp đẽ và tuyệt vời. Mỗi quốc gia sở hữu một vẻ đẹp văn hoá khác nhau và hãy tự tin rằng trên mặt trận văn hoá thế giới, mình không kém gì ai hết!

Cảm ơn Quỳnh Giao vì một buổi trò chuyện về lịch sử rất thú vị, chúc bạn sớm rút ngắn khoảng cách với mục tiêu đưa văn hoá và lịch sử Việt Nam trở nên phổ biến hơn!