Tháng 6 là tháng của trẻ nhỏ và gia đình. Và sẽ thật thiếu sót nếu như trong bức tranh ấy, chúng ta không đề cập đến vai trò của những người mẹ. Tiếp nối series #ProudMama - Chuỗi bài phỏng vấn những người mẹ trong giới nghệ sĩ & influencer Việt về hành trình làm mẹ đầy cảm xúc và những bài học của mẹ khi lớn lên cùng con, chúng ta cùng trò chuyện với nhà thơ Nhược Lạc - tác giả tập thơ “Cơm nhà nói chung là êm”.

Là mẹ của hai em bé sát tuổi nhau, cùng lúc thực hiện nhiều công việc và dự án cá nhân khác, Nhược Lạc đã có một hành trình làm mẹ như thế nào? Đâu là những quan sát, chiêm nghiệm và bài học của cô trên hành trình đầy ý nghĩa này? Mời các bạn cùng The Influencer lắng nghe những chia sẻ của Nhược Lạc. 

1, “Mỗi đứa trẻ… là một miền đất khác" 

Quay trở về quá khứ, khi biết có một em bé đang lớn lên bên trong mình, chị cảm thấy như thế nào? 

Tôi cảm thấy khá lạ! Một cách bản năng, tôi biết rằng có một sự thay đổi đang diễn ra bên trong cơ thể. Tôi biết rằng có nhiều điều đang khác đi. Qua từng ngày, em bé lớn dần lên, tôi cũng từng bước thích nghi với những sự thay đổi đó. 

Với tôi, hành trình này tương tự với chuyện leo núi. Lúc bắt đầu, tôi biết được rằng hành trình này sẽ khó, sẽ mệt, nhưng chỉ là trên lý thuyết. Mệt đến mức độ nào thì phải đến lúc thực sự bắt đầu, leo từng bước chân, bám tay vào từng mỏm núi,… thì mới trải nghiệm rõ ràng được. Khi bắt đầu có em bé, tôi nghĩ trong đầu rằng “Sắp tới chắc sẽ mệt đây!”, sau đó khi mọi thứ diễn ra thì đúng là mệt thật! (cười). 

Rõ rệt nhất là những biến đổi trên cơ thể, tăng cân, ốm nghén,… Mặc dù tôi có một giai đoạn ốm nghén khá ngắn (chỉ khoảng 3 ngày) nhưng việc ngửi mùi cơm không muốn ăn hay các món ăn vốn rất yêu thích nay cũng thấy sợ - là kiểu trải nghiệm không dễ chịu chút nào. Cùng với những biến độ về cơ thể, người mẹ cũng thường trải qua những biến đổi về tinh thần, nhạy cảm hơn, suy nghĩ nhiều hơn, dễ khóc dễ cười…

Có điều gì khác song hành cùng sự “mệt” đó không? 

Đó là sự vui! Như tôi chia sẻ ở trên, việc mang thai cũng tương tự như leo núi. Dù mỏi mệt, cơ thể cùng lúc cũng tạo ra những hormone tích cực, khiến chúng ta cảm thấy vui vẻ và thả lỏng. Việc mang thai cũng tương tự như vậy, bên cạnh những thay đổi về cơ thể, có những niềm vui nhỏ bé mới mẻ trong cuộc sống hàng ngày khiến tôi cảm thấy hạnh phúc.

Khi đi siêu âm, tôi được nhìn thấy một sinh linh bé nhỏ trong bụng, mỗi ngày em bé lớn thêm một chút. Tháng đầu tiên, em bé chỉ nhỏ như quả cà chua bi, tháng sau bé đã lớn bằng quả quýt, quả cam và rồi bằng quả dưa lưới, tôi hạnh phúc khi theo dõi quá trình bé lớn lên từng ngày. Và khi em bé đạp vào bụng mẹ, đó là một chuyển động rõ ràng, gây xúc động mạnh cho bất kỳ người mẹ hay người cha nào. Trước đó, những sự thay đổi gần như chỉ diễn ra trong cơ thể mẹ, vậy nên chỉ có người mẹ biết. Nhưng khi em bé bắt đầu đạp, khi cha đặt tay lên bụng mẹ và cảm nhận được những tương tác đầu tiên của bé, đó là một trải nghiệm thiêng liêng đáng trân trọng. 

Vậy khi em bé được sinh ra đời, chị cảm thấy như thế nào khi lần đầu bế em bé trên tay?

Lúc đó, cơ thể tôi khá đau đớn. Người ta thường so sánh việc sinh con như gãy 200 cái xương cùng một lúc. Đó là một trạng thái vượt quá ngưỡng chịu đựng thông thường của một con người. Tuy nhiên, cũng trong khoảnh khắc đó, cảm giác hạnh phúc tràn đầy khi tôi nhìn thấy em bé, người mà trước đó chúng tôi chỉ gặp nhau qua màn hình siêu âm. Giờ đây, em bé đang được đặt nằm trên bụng mẹ. 

Nhìn con nằm trên bụng mình, tôi có một cảm giác rất đặc biệt, em bé này, dù chỉ vừa mới chào đời, đã là một sinh linh có sự tách biệt rõ ràng với bản thân tôi. Tôi không nghĩ: đây là em bé của mình, mà là một con người hoàn toàn độc lập. Như thể, em bé mượn cánh cửa là cơ thể tôi để bước vào thế giới này. Em bé có những đặc điểm giống với cha mẹ, nhưng cũng có những điểm hoàn toàn khác biệt.

Sau này, tôi có viết một đoạn thơ về những đứa trẻ:

mỗi đứa trẻ cất trong mình tiếng khóc

và kề sau là tiếng vỗ à ơi

lau nước mắt, và ôm mẹ ngủ vùi

dầu đã lớn,

đã là miền đất khác

Đoạn thơ này tường thuật chính xác cảm xúc về việc làm mẹ của tôi.

Chị có từng viết “Mỗi gia đình là ngọn hải đăng bé”. Hình ảnh “ngọn hải đăng” có ý nghĩa như thế nào?

Ngọn hải đăng là một hình ảnh cho việc bảo vệ sự sống. Mỗi đứa trẻ đều khác nhau, nhưng khi mới được sinh ra, các em đều nhỏ xíu mong manh. Bố mẹ chính là những người đầu tiên bảo vệ các em trong giai đoạn đầu tiên - khi em làm quen với thế giới mới mẻ này. Từ việc cho con bú, thay bỉm, để ý đến từng giấc ngủ, tất cả đều là bố mẹ dưỡng nuôi chăm sóc. Đã là bố mẹ, đã có con rồi thì xác định là rất khó để có những đêm ngủ ngon, từ khi em bé còn nhỏ hay quấy khóc, cả khi con đã lớn hơn thì trong vô thức cha mẹ vẫn luôn để ý xem con mình đang như thế nào. 

Như vậy, khi các em còn nhỏ, gia đình là cái nuôi ấp ôm vỗ về, chăm sóc và có những định hướng cơ bản nhất. Bố mẹ là những người dạy con những bài học đầu tiên. Mẹ và con cùng học cách điều chỉnh như thế nào để có giấc ngủ ngon, cùng học cách cho em bé ăn những bữa ăn dặm đầu tiên, rồi sau đó là những bước đi chập chững đầu đời. “Ngọn hải đăng” là nguồn sáng lớn, giúp đứa trẻ tự tin bước đi và yên tâm để lớn lên trong ngôi nhà của mình. 

Khi các bé bắt đầu đi học, “ngọn hải đăng” cha mẹ sẽ bớt ảnh hưởng với các em nhỏ đi một chút. Lúc này, em bé không chỉ học từ bố mẹ, mà còn học từ thầy cô, bạn bè, hàng xóm xung quanh… Bên cạnh đó, khi “ngọn hải đăng” không còn là nguồn sáng duy nhất để con học hỏi, thì nhiều cha mẹ có thể dễ rơi vào cảm giác hụt hẫng. “Ngày trước chúng chỉ cần mình thôi, tại sao giờ chúng càng ngày càng ít cần mình hơn”...

Chị có từng rơi vào cảm giác hụt hẫng đó? 

Nếu tôi nói mình không có cảm giác hụt hẫng đó, thì bạn có tin không? *cười*

Nghe hơi lạ, nhưng từ lúc sinh em bé, tôi luôn cảm thấy được sự phân tách rõ rệt nào đó giữa mình và con - như là hai con người hoàn toàn độc lập. Cảm giác ấy bắt đầu từ giây phút tôi sinh con, và ngày càng rõ ràng hơn trong quá trình nuôi nấng các bạn ấy. Tôi nhìn thấy rằng mỗi đứa trẻ đều có cái gì đó rất riêng, rất bản năng. Cái riêng đó không đến từ tác động của giáo dục, vì những đứa trẻ được nuôi dạy như nhau vẫn có thể phát triển theo những hướng hoàn toàn khác biệt. 

Khi các con lớn lên - khi chúng có thể bắt đầu học hỏi nhiều hơn từ môi trường xung quanh (ông bà, thầy cô, bạn bè…) tôi lại có phần vui vì có thêm thời gian làm những thứ mình muốn, và bọn trẻ cũng vui luôn vì chúng được đi học. Tầm tuổi này đi học vẫn còn vui lắm, vì được chơi nhiều với chúng bạn.

Dù vậy, chúng tôi luôn ngầm thỏa thuận với nhau rằng sau mỗi ngày đi học đi làm, chúng tôi sẽ luôn dành thời gian cho nhau để cùng ăn cơm, vẽ vời, làm bài tập về nhà, ôm nhau và kể chuyện trước khi đi ngủ. 

Từ khi các bạn ấy còn rất nhỏ, tôi thường hỏi xem các con muốn nghe chuyện gì tối nay. Các bạn sẽ đưa ra một vài từ khóa. Ví dụ, “con muốn nghe về con ngựa hồng, con cá sấu, đám mây…” Và ngay lập tức, trong đầu tôi phải sáng tạo một câu chuyện có đầy đủ các yếu tố đó. Các con đã nghe những câu chuyện như vậy trong nhiều năm cho đến khi chúng có thể tự mình kể chuyện. Từ đó trở đi, các bé sẽ là người kể chuyện mỗi tối cho bố mẹ nghe. Dù tối đó có ngủ chung với bố mẹ hay không, chúng cũng nhất quyết phải kể xong câu chuyện trước khi về phòng đi ngủ. Điều đó cũng là một món quà thú vị và đáng yêu phết!

2, “Bài học lớn nhất có lẽ là làm sao để làm đúng vai trò của một người cha, người mẹ”

Không phải người mẹ nào cũng dễ dàng có được sự cân bằng giữa yêu thương và tách rời với những đứa con của mình. Họ thường chăm chút cho các con, nhưng đôi khi quên chăm sóc chính bản thân mình. Chị nghĩ việc người mẹ dành tình yêu thương và dành thời gian cho chính mình quan trọng như thế nào?

Trước khi đề cập đến người mẹ, chúng ta cần nhìn vào hệ sinh thái xung quanh người mẹ đó. Tôi tin rằng tất cả người mẹ đều mong muốn và có thể yêu thương chính mình, nhưng điều đó cần được hỗ trợ và cho phép. 

Khi nhìn sâu vào vấn đề, chúng ta sẽ thấy có những người mẹ được hưởng những điều kiện thuận lợi hơn so với người mẹ khác. Họ có tài chính ổn định, có người hỗ trợ trong việc chăm sóc gia đình, quản lý công việc, quán xuyến nhà cửa… Trong những điều kiện tốt như vậy, không có lý do gì để người mẹ không yêu chính mình. 

Tuy nhiên, nếu một người mẹ phải đối mặt với nhiều trách nhiệm, họ luôn phải cân nhắc giữa việc chăm sóc con cái hay lo liệu việc nhà, làm việc kiếm tiền…, thì liệu họ có đủ thời gian và tình yêu để dành cho bản thân? Vì vậy, khi nói về việc "người mẹ cần yêu chính mình", chúng ta cần xem xét từ nhiều phía. 

Khi trở thành mẹ, tôi nhận ra rằng đó là công việc khó nhất trên thế giới. Có những giai đoạn rất khó để dành thời gian và yêu thương chính mình. Tôi dành thời gian cho bản thân rồi ai sẽ chăm sóc cho con, ai dọn dẹp nhà cửa... Chắc chắn người mẹ cần yêu chính mình, nhưng cũng sẽ có những giai đoạn mà họ cần ưu tiên các con và những nhiệm vụ khác trong cuộc sống. 

Người ta thường nói rằng, “cần một ngôi làng để nuôi lớn một đứa trẻ”, tương tự như vậy, tôi nghĩ rằng cũng cần một ngôi làng để bao dung và chăm sóc cho một người mẹ. “Ngôi làng” đó chính là sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, xã hội, môi trường sống,...

Trong văn hoá Á Đông, chúng ta thường được giáo dục rằng phải quên chính mình, phải tuân thủ những nguyên tắc cộng đồng, người mẹ phải hy sinh vì gia đình con cái. Điều đó chưa đúng lắm, thay vào đó, chúng ta cần đặt bản thân vào thế dung hoà với cuộc sống xung quanh. 

Bọn trẻ nhà tôi có thói quen này khá buồn cười, đó là khi ăn cơm, sau khi mời tất cả mọi người, các bạn ấy sẽ mời… chính mình ăn cơm. Khi tôi hát những câu vu cơ như là “mẹ yêu ông, mẹ yêu bố, mẹ yêu bà, mẹ yêu con,…” chúng sẽ nhắc tôi phải tính cả chính mình vào danh sách yêu thương đó “mẹ yêu mẹ nữa, rồi mẹ yêu con”. 

Thật ra tư duy của bọn trẻ rất đơn giản, chúng chỉ đếm đủ số người, như phép toán trong lòng bàn tay. Nhưng câu nói đó lại là một lời nhắc rất cảm động dành cho tôi, về việc không bao giờ quên yêu thương chính mình.

Giờ đã làm mẹ của hai em bé. Chị thấy Nhược Lạc của phiên bản đã có con và chưa có con khác nhau như thế nào?

Tôi nghĩ là có rất nhiều sự khác biệt. Khi có con, một phiên bản khác của mình được ra đời, và người mẹ sẽ không bao giờ có thể quay trở lại phiên bản cũ của chính mình được nữa. Mỗi người đều có thể lựa chọn nhìn điều này theo hướng tiêu cực hoặc tích cực.

Về mặt tiêu cực, chắc chắn sẽ có những ảnh hưởng về sức khoẻ. Không chỉ là chuyện sinh nở, giai đoạn sau sinh cũng rất vất vả. Với cá nhân tôi, sau khi sinh con, tôi vẫn vừa chăm con vừa nhận các công việc từ xa. Vì vậy, mặc dù có ông xã đỡ đần, san sẻ rất nhiều - tôi vẫn phải thừa nhận rằng mình đã vất vả, mệt mỏi rất nhiều. Luôn phải có sự hy sinh khi trở thành cha mẹ, dù bạn có gọi đó là hy sinh hay không.

Tuy nhiên đổi lại, cũng là rất nhiều niềm vui. Làm cha mẹ giống như hành trình leo một ngọn núi rất cao, có những lúc tưởng chừng như không thể tiếp tục, nhưng khi đã đi qua được rồi, ta có thể tự hào rằng mình đã vượt qua những bài thi khó. Bài thi đó không bao giờ dừng lại hoàn toàn, nhưng mỗi bước tiến đều thật đáng ghi nhận. 

Với tôi, hành trình này rèn luyện về tinh thần khá tốt. Tôi vững vàng hơn, suy nghĩ thấu đáo hơn, có sự thông cảm với người khác nhiều hơn. Khi làm cha mẹ, sẽ có những giai đoạn bản thân trở nên đặc biệt yếu đuối cả về thể chất lẫn tinh thần. Song cũng nhờ vậy, mà ta có thể hiểu, thông cảm và bao dung hơn cho những làm cha mẹ khác, bao gồm cả cha mẹ của chính mình.

Từ khi làm mẹ, tôi phát hiện ra mình để ý nhiều hơn về cách ăn nói của mình, đặc biệt là với những người mẹ đang mang thai, hay những bậc cha mẹ đang chăm sóc con cái khác. Nếu nói, hãy chỉ nói những lời an, vui, tích cực thôi; nếu không thực sự cần nói - tốt nhất là nên im lặng. Đôi khi, dù ta chẳng có ý gì xấu đâu, thậm chí nó chỉ xuất phát từ sự quan tâm thôi - song nếu không khéo, cũng có thể trở thành nguồn năng liệu tiêu cực - ảnh hưởng xấu đến tinh thần và cảm xúc của người mẹ.

Trên hành trình làm mẹ này, bài học lớn nhất mà chị rút ra là gì? 

Bài học lớn nhất có lẽ là làm sao để làm đúng vai trò của một người cha, người mẹ. 

Nếu làm một phụ huynh ngọt ngào và chiều chuộng con quá, rất có thể con sẽ hư. Nếu quá nghiêm khắc, ta lại có thể trở thành những ông bố bà mẹ khắc nghiệt. Nếu đơn thuần trở thành bạn của con, có thể ta đang không làm đúng nhiệm vụ dạy dỗ và nuôi nấng trẻ. Nếu nghĩ rằng bản thân là người hướng dẫn duy nhất của con, ta có thể sẽ áp đặt trẻ rất nhiều. 

Vậy nên, bài học lớn nhất là làm sao để làm đúng vai trò cha mẹ. Không can thiệp quá nhiều, mà cũng không quá ít. Điều đó rất khó, đến bây giờ tôi vẫn liên tục phải quan sát và điều chỉnh. Bố mẹ của năm nay sẽ khác bố mẹ của năm trước, những đứa con cũng vậy. Làm sao để hai đối tượng cùng đang khác đi đó, nhưng vẫn có thể gìn giữ quan hệ yêu thương nhau, chấp nhận nhau và lớn lên cùng nhau? Đó chưa bao giờ là chuyện dễ dàng. 

Khi trở thành mẹ rồi, tôi thấy thương và nể bố mẹ mình hơn. Thương vì nhìn ra được những khó khăn của họ, và nể vì tôi cũng có những giai đoạn khó chịu nhưng họ vẫn không ngừng yêu thương. Họ cũng có những sai sót của một con người bình thường, đến giờ tôi mới có thể cảm thông nhiều hơn. Họ không chỉ là bố mẹ mình, họ cũng là một con người nữa. Và đã là con người, chắc chắn sẽ có lúc đúng, lúc sai. Cùng lúc làm bố mẹ, họ cũng là người chồng, người vợ của ai đó; họ cũng là con cái của ai đó; họ cũng là nhân viên, là sếp của ai đó,… Cùng lúc, họ phải đóng rất nhiều vai trò, cũng giống như chúng ta của hiện tại. Hiểu được điều đó, tôi bao dung với chính mình, và cũng bao dung với bố mẹ nhiều hơn. 

Nếu có cơ hội để chia sẻ với những người đang và sắp làm mẹ, chị sẽ muốn chia sẻ với họ điều gì? 

Các cụ ngày xưa có câu là “Có đầu có đuôi, nuôi lâu cũng lớn”. Khi có một đứa trẻ, tôi có cảm giác rằng việc nuôi dạy con sẽ kéo dài mãi mãi. Bao giờ con mới lớn, bao giờ mẹ mới lấy lại cơ thể và tinh thần như ngày xưa, bao giờ con có thể tự chăm sóc cho chính mình, bao giờ mẹ mới quay trở về guồng cuộc sống cũ,… 

Ban đầu tôi cũng rất áp lực. Thế nhưng, động lực để tôi vượt qua những điều này là: hiểu rằng, tất cả rồi sẽ qua đi. 

Những vất vả này chỉ là tạm thời, những đứa trẻ chắc chắn sẽ lớn lên, sẽ biết chạy nhảy và biết học hành. Vì vậy, tôi luôn tự nhủ với chính mình, và cũng muốn động viên những người mẹ khác rằng: bọn trẻ sẽ lớn lên và mọi chuyện rồi sẽ ổn. Việc của chúng ta chỉ là kiên trì, bình tâm và chăm sóc bản thân tốt giữa những cơn bão này.

Cảm ơn chị Nhược Lạc. Chúc chị và gia đình một hành trình thật nhiều niềm vui.