Những vấn đề về ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu vẫn luôn là tâm điểm quan tâm của đông đảo công dân toàn cầu. Sống xanh và phát triển bền vững là xu thế được quan tâm trong khắp các lĩnh vực, từừ thực phẩm xanh, nhiên liệu sạch cho đến thời trang bền vững. Nhưng có một hoạt động thường ngày mà chúng ta ít để ý tới, tưởng chừng như vô hại thực chất lại rất có hại với môi trường. Đó là nghe nhạc trực tuyến. 

Nghe nhạc cũng gây ra biến đổi khí hậu? Một mệnh đề nghe thật khó tin nhưng lại là sự thật. Dù cho tác động của từng cá nhân đơn lẻ chưa lớn tới mức đó, nhưng với sự phổ biến của các nền tảng phát trực tuyến (streaming) như Spotify với hàng trăm triệu người dùng trên thế giới đang nghe nhạc mỗi ngày, tất cả đều góp phần làm gia tăng hàng tấn khí CO2 thải ra môi trường.  

Trong hai thập kỷ qua, việc thị trường âm nhạc có sự chuyển đổi từ các định dạng đĩa nhạc vật lý sang kỹ thuật số đã giúp giảm đáng kể việc sử dụng nhựa. Vào năm 2000, ngành công nghiệp Hoa Kỳ đã sử dụng tới 61.000 tấn nhựa - con số đỉnh điểm của ngành sản xuất đĩa CD. Đến năm 2016, con số này đã giảm xuống đáng kể chỉ còn 8.000 tấn nhựa, khi các nền tảng kỹ thuật số trở thành hình thức thống trị ngành âm nhạc. Tuy nhiên, những tác động gây hại của hình thức phát trực tuyến còn lớn hơn nhiều so với việc sử dụng nhựa trong thời kỳ phát hành sản phẩm vật lý. Nói cách khác, mua CD hóa ra lại là một cách nghe nhạc xanh hơn so với kỹ thuật số.

Cách thức vận hành của việc nghe nhạc số gần như là vô hình đối với chúng ta nhưng trên thực tế nó đòi hỏi một lượng điện năng khổng lồ cho từng giai đoạn. Trước hết, các trạm máy chủ được đặt khắp nơi trên thế giới, chứa những ổ cứng lưu trữ dữ liệu, chẳng hạn như tin nhắn văn bản, ảnh và nội dung của các nền tảng phát nhạc. Chúng ta đang thải ra hơn 350.000 tấn khí nhà kính mỗi năm để có thể đáp ứng cho nhu cầu chạy các máy chủ từ xa này 24/7.

Khi bạn phát trực tiếp một bài hát, dữ liệu trước hết sẽ được truyền từ máy chủ đến mạng truy cập cục bộ trong khu vực. Kế đến là lưu trữ ở bộ nhớ đệm trong một khoảng thời gian nhất định, tại một máy chủ gần hơn, nhằm giảm lỗi và độ trễ nếu bạn muốn nghe lại bài hát. Tới lúc đến được thiết bị của bạn, bài hát sẽ dựa vào wi-fi hoặc kết nối internet, cũng như điện thoại hoặc máy tính xách tay sử dụng. Theo như thông tin đưa ra từ Spotify, vào năm 2020 tổng lượng khí thải carbon cho những hoạt động streaming kể trên của người dùng rơi vào khoảng 71.000 tấn.

Vào năm 2020, toàn bộ hoạt động của Spotify tạo ra 169.000 tấn khí CO2 trong đó 42% (tương đương 71.000 tấn) đến từ hoạt động của người dùng.

Từ nguồn phân tích dữ liệu của New Statesman lượng khí thải carbon tạo ra từ số lần phát ca khúc Drivers License của Olivia Rodrigo kể từ tháng 1/2021 còn lớn  hơn cả việc bay từ London đến New York và quay lại 4.000 lần, hay tổng lượng khí thải hàng năm của 500 người ở Vương quốc Anh.

Các chuyên gia so sánh năng lượng xanh tại Uswitch cũng nghiên cứu lượng khí thải carbon của các bài hát phổ biến nhất, đứng đầu các bảng xếp hạng âm nhạc nổi tiếng. Kết quả được tính toán dựa trên các tiêu chí về doanh số bán (vật lý và kỹ thuật số), lượt phát trên radio và phát trực tuyến. Kèm theo đó là số lượng cây xanh dự tính cần trồng mỗi năm để giảm thiểu thiệt hại từ lượng khí CO2 tạo ra bởi mỗi bài hát.

Đứng đầu trong top 10 ca khúc gây ô nhiễm môi trường nhất là Heat Waves của Glass Animals. Ca khúc này kéo dài gần 4 phút và được phát 842 triệu lần, tổng thời lượng tính ra là 6.376 năm. Như vậy, ước tính đã có khoảng 3.072 tấn khí CO2 phát thải ra môi trường và cần tới hơn 128.000 cây xanh để bù đắp lại ảnh hưởng tiêu cực của nó.

 Tình huống tương tự cũng diễn ra ở thị trường Kpop. 10 bài hát K-pop được nghe nhiều nhất trên Spotify năm 2021 đều thuộc về BTS và Blackpink, chúng đã tạo ra hàng nghìn tấn khí thải carbon trong năm qua, và dự tính sẽ cần khoảng 760.000 cây được trồng trong khoảng thời gian 12 tháng để ngăn ngừa những tác động làm biến đổi khí hậu.

Trước những ảnh hưởng rõ rệt tới môi trường như vậy, phía Spotify và các nền tảng phát nhạc trực tuyến khác đều đã nhận trách nhiệm đồng thời đưa ra cam kết hành động để cắt giảm năng lượng tiêu thụ và lượng khí phát thải. Hầu hết lượng khí thải đến từ các dịch vụ lưu trữ đám mây và mạng phân phối nội dung đã được giảm thiểu bằng cách chuyển sang lưu trữ đám mây trung hòa cacbon (carbon-neutral cloud) và ưu tiên sử dụng những nhà cung ứng sử dụng điện tái tạo.

Các nhà sản xuất đĩa vật lý cũng đang nhân cơ hội này để vươn mình, nâng tính cạnh tranh với nhạc kỹ thuật số. Bằng việc sử dụng mực thực vật, hạn chế màng bọc nilon,  tái chế các mảnh vụn đĩa than và đảm bảo tiêu chuẩn chứng nhận bảo vệ rừng FSC đã mở ra một ngành công nghiệp bền vững với những sản phẩm xanh hơn.  

Đối với người dùng, các chuyên gia đã có những khuyến nghị mà chúng ta có thể thực hiện theo để nghe nhạc xanh hơn: 

• Nếu xem video ca nhạc, hãy tránh bật chúng trên TV. Tthay vào đó, hãy ưu tiên những thiết bị tiêu tốn ít năng lượng hơn như điện thoại hay máy tính xách tay.
• Nếu bạn thích nghe đi nghe lại một bài hát, hãy tải bài hát đó xuống thiết bị của bạn. Nghe nhạc ngoại tuyến sẽ tiêu tốn ít năng lượng hơn so với hình thức trực tuyến. Bên cạnh đó nếu như bạn nghe một album trên 27 lần (hay hơn 5 tiếng đồng hồ) hãy cân nhắc chuyển qua đĩa CD để giảm bớt khí thải ra môi trường.

Dù nghe nhạc số không phải là nguyên nhân cấp bách nhất khi nói đến vấn đề biến đổi khí hậu, nhưng nó vẫn là một mối nguy lớn đang âm thầm diễn ra ở khắp mọi nơi. Tuy nhiên, chúng ta có thể góp phần thay đổi điều này khi nhận thức của mỗi người được nâng lên. Trong quá trình thực hành các thói quen sống xanh quen thuộc, bạn cũng  hãy thử bắt đầu bằng việc nghe nhạc xanh hơn. Hành động này tuy nhỏ, nhưng khi được làm bền bỉ, thường xuyên bởi đông đảo người dùng, chúng ta có thể góp công sức lớn trong việc cắt giảm lượng khí thải CO2 và biến Trái Đất thành một hành tinh “dễ thở” hơn đấy!