Trong cuộc trò chuyện cùng The Influencer, Minh Đào – Founder dự án giáo dục “Đại học Tự học” (ĐHTH) đã chia sẻ rất nhiều về hành trình anh tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi: Làm thế nào để biến học tập trở thành niềm hạnh phúc. Anh kể nhiều về niềm vui, sự háo hức, tiếng cười và cả những giọt nước mắt của học viên trong những lớp học anh tổ chức – lớp học về tình yêu, về thiền, về triết học, về chữa lành,...Anh khao khát mở một ngôi trường “thay thế” – nơi mỗi chúng ta học để hiểu về chính bản thân mình, học những điều trường học thông thường không bao giờ dạy.
Trước khi bắt đầu Đại học Tự học, Minh Đào là người sáng lập Trạm Đọc và là tác giả cuốn sách “Khi người ấy nói lời yêu, có rất nhiều điều bạn nên nghĩ”. Anh giới thiệu bản thân mình là một nhà văn tự do, một giáo viên, một người phê bình sách và phim, một nhà tư vấn và một người trẻ mong muốn đưa giáo dục khai phóng trở nên gần gũi hơn với Việt Nam.
Nếu bạn là người trẻ từng chán nản môi trường Đại học, nếu bạn là người ‘lớn’ quên mất việc học từ khi đi làm, nếu bạn khao khát học về thế giới bên trong chính mình, cuộc trò chuyện dưới đây giữa The Influencer và Minh Đào có thể chứa đựng một thông điệp nào đó dành cho bạn!
Tôi bắt đầu ĐHTH cách đây 3 năm, sau một thời gian dài làm Trạm Đọc và CafeBiz. Khi quyết định nghỉ hẳn công việc công sở, tôi mất 3 tháng ở nhà không biết làm gì. Tôi bắt đầu đặt câu hỏi rằng: Liệu tôi có thể kiếm tiền được từ công việc mình yêu thích hay không? Phần lớn mọi người đi làm một nơi, trong khi đam mê của họ ở một nơi khác. Họ đi làm cả ngày, rồi buổi tối hoặc cuối tuần mới dành thời gian cho những thứ họ thực sự yêu thích. Tôi muốn thử gộp hai điều đó lại, thử sống với thứ mình đam mê.
Điều tôi đam mê là giáo dục, tôi vẫn có dự định xuyên suốt từ những năm đầu Đại học là sẽ làm gì đó về giáo dục. Khi làm ở Trạm Đọc, tôi chỉ có thể tiếp cận mọi người qua một số bài viết. Dù viết hay đến mấy, mức độ tác động cũng không quá rõ ràng trực tiếp. Trong khi đó, nếu mọi người có thể ngồi cùng một lớp học, có sự tương tác trực tiếp giữa giáo viên và học sinh, nếu mọi người được cùng trao đổi và thảo luận, tôi tin rằng mức độ tác động sẽ lớn hơn rất nhiều. Vì vậy, tôi lập nên ĐHTH – nơi dạy bạn những điều trường học truyền thống không bao giờ dạy. Người ta hay nói rằng “Hãy viết cuốn sách bạn muốn đọc”, với ĐHTH, tôi muốn mở ra một ngôi trường mà chính tôi muốn học.
Tôi không biết có bao nhiêu sinh viên đang thực sự yêu thích việc học ở trường Đại học. Với cá nhân tôi, tôi ‘vỡ mộng’ khi bước chân vào giảng đường Đại học bởi sự khô khan, nhàm chán của các môn học và phương pháp giảng dạy. Với ĐHTH, tôi muốn mở ra một ngôi trường nơi người ta được học những thứ mà họ tin là quan trọng. Ở đây có những môn học rất lạ như là học về tình yêu, về lẽ sống, về thiền… Tôi từng gặp rất nhiều bạn GPA 3.9, nhiều giám đốc quản lý thành công, họ có thể kiểm soát mọi thứ ngoại trừ tình yêu, họ giỏi kiếm tiền nhưng không giỏi trong việc phát triển các mối quan hệ. Trường đời yêu cầu chúng ta rất nhiều điều, mà phần nhiều trong số đó không được dạy ở trường học truyền thống.
Một cách tổng quan, tôi muốn đưa mô hình giáo dục khai phóng vào hoạt động của ĐHTH. Giáo dục thông thường dạy chúng ta trở thành một công cụ – một người làm marketing giỏi, một kế toán viên nhanh nhạy, một người bán hàng tài năng. Còn giáo dục khai phóng giúp bạn tìm hiểu về chính mình, giải phóng con người khỏi chính họ. Tôi nghĩ điều đó quan trọng hơn rất nhiều. Những câu hỏi lớn về bản thân như: Tôi là ai? Tôi đam mê cái gì? Ý nghĩa cuộc đời tôi là gì? Tại sao tôi có tính cách như vậy?… là những điều mà người trẻ nào cũng có một giai đoạn cực kỳ bối rối để tìm câu trả lời. Nhiều học viên của tôi là sinh viên các trường top đầu, sau vài năm làm cho các ngân hàng, các tập đoàn lớn thì bắt đầu rơi vào khủng hoảng, họ không hiểu đây có phải điều họ yêu thích hay không. Chúng ta học rất nhiều thứ về thế giới ngoài kia, nhưng chúng ta lại thiếu những môn học về thế giới bên trong chính mình. Với ĐHTH, tôi xây dựng những môn học để bạn nhận ra chính mình, giải thoát chính mình.
Slogan của ĐHTH là “Học tập là hạnh phúc”. Điều tôi làm được là khiến mọi người hớn hở đi học, mong chờ đến buổi học. Lâu lắm rồi, tôi mới thấy rằng việc học có thể vui đến thế, hạnh phúc đến thế. Một học sinh lớp 12 học khóa Tư duy phản biện của tôi xong và phản hồi rằng: Suốt 12 năm học, từng đi qua nhiều trường chuyên lớp chọn, đây là lần đầu tiên bạn thật sự đi học. Học không phải vì nghĩa vụ, không phải vì bố mẹ bắt học, không phải vì đã lỡ đóng tiền, mà học chỉ vì thích đi học mà thôi. Đó chính là điều mà tôi muốn ở ngôi trường của mình.
Ở góc độ rất lớn lao, tôi mong muốn có thể mở một học viện, một ngôi trường nho nhỏ nơi dạy những thứ người ta muốn học nhưng nhà trường truyền thống không cung cấp. Một ngôi trường thay thế, một nền giáo dục thay thế.
Còn về câu chuyện ngắn hạn, tôi muốn mỗi buổi học là một niềm vui. Mọi người đến lớp học của tôi không phải khổ sở phải học, mà chỉ vì mọi người thích học. Tôi đánh giá rất cao yếu tố cảm xúc của một lớp học. Một buổi học thành công là khi tôi có thể chạm vào những phần sâu kín bên trong họ, khiến họ bật cười, hoặc cũng có thể là bật khóc.
Thay vì giảng thì tôi kể chuyện, thay vì soạn bài học thì tôi làm content. Tôi áp dụng tư duy truyền thông vào việc dạy học rất nhiều. Trong lớp học, thay vì giảng giải lý thuyết về tình yêu, tôi sẽ cắt những đoạn phim tiêu biểu và chiếu cho mọi người xem. Slides của tôi toàn là meme, các câu trích dẫn, những đoạn phim ngắn, không dài dòng chữ nghĩa như lớp học thông thường. Tôi hiểu được rằng những thứ ngắn gọn, trực quan sẽ dễ dàng chạm vào cảm xúc và tư duy của người học.
Cùng với đó, con người luôn được hấp dẫn bởi những câu chuyện. Vì vậy, mỗi khoá học của tôi là một câu chuyện. Trong khoá học về thiền, tôi kể về chuyện tôi đã học về thiền ra sao, thiền đã giúp tôi thay đổi như thế nào,… Khi nghe câu chuyện đó, mỗi người sẽ học được một vài bài học khác nhau.
Tôi nghĩ cũng nhờ phương pháp này, tỷ lệ quay lại học tiếp của tôi rất cao. Lớp có vài trăm người thì phải có đến một nửa học viên là từ các khoá cũ. Làm giáo dục thời nay, chúng ta không chỉ cạnh tranh với mức độ tập trung vốn rất ngắn của học viên, mà chúng ta còn phải cạnh tranh với Youtube, với TikTok. Không một giáo viên nào có thể bắt học sinh tập trung trừ khi chính học sinh muốn thế. Vì vậy, tôi luôn cố gắng tư duy rằng làm sao để bài giảng của mình hấp dẫn, thú vị như một bộ phim.
Đối với tôi, khó khăn lớn nhất là tôi không có khả năng làm việc nhóm. Từ việc truyền thông, soạn bài giảng, xây dựng website, quản lý dòng tiền… tôi làm mọi chuyện một mình. Việc này như hai mặt của đồng xu vậy. Một mặt, tôi không có ai hỗ trợ. Mặt khác, tôi không phải chờ đợi ai, tôi tự quyết hết mọi việc, tôi có sự tự do mà không cần phụ thuộc vào ai khác.
Với những dự án như ĐHTH, cách tư duy thông thường là tôi sẽ phải tìm kiếm nguồn tài chính, làm hồ sơ xin tài trợ. Trong quá trình xây dựng, tôi cũng gặp được nhiều người muốn hỗ trợ tài chính cho dự án, chỉ vì họ yêu quý và muốn ủng hộ mình. Thế nhưng tôi nghĩ rằng, khi chúng ta dùng tiền của người khác, ta sẽ phải có trách nhiệm giải trình và đâu đó phải làm theo ý họ mong muốn. Đồng nghĩa, tôi sẽ phải đánh đổi sự tự do và tự chủ của chính mình. Vì vậy, tôi không làm theo cách này.
Dù là làm vì đam mê, tôi hiểu được rằng tiền bạc là rất quan trọng với những dự án như ĐHTH, bởi vấn đề cơm áo gạo tiền chắc chắn sẽ quay đi quay lại khiến chúng ta chẳng thể mơ mộng mãi. Vì vậy, ngay từ đầu, tôi đã rất rõ ràng trong việc lựa chọn mô hình tài chính cho ĐHTH. Các khóa học của tôi có giá rất rẻ so với chất lượng mà thị trường cung cấp, mỗi buổi học cũng chỉ tương đương với một cốc cafe. Tôi lựa chọn một rất phí vừa phải để tiếp cận được tất cả đối tượng, đặc biệt là các bạn sinh viên, để giảm bớt rào cản tài chính cho những người thực sự muốn học, cùng lúc thì cũng đảm bảo tài chính để tôi tập trung vào việc nghiên cứu và giảng dạy của mình.
Có một điều rất lạ là, cứ sau mỗi một khoá học, tôi lại bị khủng hoảng.
Tôi coi mỗi khoá học là một dự án. Hoàn thành xong dự án, tưởng như là giai đoạn hạnh phúc nhất, tôi lại rơi vào trạng thái trống rỗng. Mình đã hoàn thành khóa học rồi, đã kiếm được tiền rồi, đã có chút nổi tiếng rồi, bài viết đã được vài nghìn like rồi, đã giúp thay đổi cuộc sống của nhiều học viên rồi,… nhưng tất cả điều này có ý nghĩa gì? Đôi khi chính tôi cũng phải đối mặt với những câu hỏi như thế.
Là người làm việc tự do, khi không có khoá học, tôi có trọn vẹn 24 tiếng cho chính bản thân mình. Đó vừa là sự hài lòng, vừa là sự bất mãn, mà tôi hay gọi là mặt trái của tự do. Với người làm việc văn phòng, họ biết rằng mình sẽ ngồi vào bàn làm việc lúc 9h sáng và có từng đó công việc cần làm. Họ không phải suy nghĩ quá nhiều vì công ty đã suy nghĩ hộ cho họ. Còn với những người làm việc tự do như tôi, tôi sẽ phải tự thiết kế cuộc đời mình, điều đó đôi khi khá đáng sợ.
Sau nhiều lần khủng hoảng, đến bây giờ tôi chấp nhận nó như một điều cần phải xảy ra, có đi lên thì cũng phải có đi xuống. Lúc này tôi mới hiểu được câu mà mọi người vẫn hay nói “Hạnh phúc không phải điểm đến, mà là cuộc hành trình”. Không phải cứ dạy xong là tôi sẽ hạnh phúc mãi mãi về sau, và hạnh phúc nằm trong cả quá trình tôi xây dựng nội dung, thực hiện bài giảng. Vì vậy, thay vì kỳ vọng rằng mình sẽ vui vẻ mãi, tôi sẽ lại tiếp tục hành trình xây dựng những khoá học mới.
Tôi muốn học cách làm bạn với cô đơn.
Chúng ta thường ấn tượng với những người tài giỏi, độc lập, mạnh mẽ,.. nhưng họ thường là những người cô đơn nhất. Đôi khi, họ cũng sẽ tự hỏi rằng: Liệu thành công có đáng giá với những cô đơn mà họ phải trải qua hay không?
Tôi nghĩ tôi là một người tương đối cô đơn. Lịch sống của tôi khác với mọi người. Lâu rồi tôi không có cảm giác cuối tuần vì ngày nào với tôi cũng là cuối tuần. Khi chọn một lối đi riêng, cô đơn là điều tất yếu.
Tôi cũng đã dần cải thiện điều này trong thời gian gần đây. Tôi kết nối với mọi người nhiều hơn, tương tác với học viên sâu sắc hơn. Tôi không chỉ coi học viên là những người gặp một vài lần rồi thôi, mà tôi coi họ như những người bạn. Lớp học của tôi là nơi tụ họp những người có cùng mối quan tâm với những chủ đề ít ai nói đến, như triết học, như ý nghĩa cuộc đời… Tôi học cách sống với mọi người, học cách làm bạn với cô đơn, học cách đối diện với cô đơn bằng những thứ không phải sách vở. Khi đó, tôi bắt đầu lắng nghe mọi người nhiều hơn, tôi viết về câu chuyện của những con người tôi được gặp, tôi cũng xuất hiện nhiều hơn trong những bài viết của chính mình, điều mà trước đây tôi rất ít khi làm.
Đối với tôi, học tập là công việc suốt đời. Tôi biết nhiều người kể từ khi đi làm, họ không còn đọc một cuốn sách nào nữa. Học đã trở thành một việc bắt buộc từ quá lâu, vậy nên khi thoát ra khỏi trường học, họ đóng lại cánh của học tập của mình.
Tôi muốn bằng một cách nào đấy, chúng ta có thể đưa việc học trở lại “tệp hạnh phúc” của con người. Học có thể vui, học có thể hạnh phúc, học có thể mang lại cảm giác sung sướng không khác gì việc đi gặp người yêu.
Và để làm được điều đó, bạn phải tìm thấy được những điều mà bạn thực sự muốn học, tìm lại được sự tò mò thuần khiết và cảm giác sung sướng khi đầu óc được mở mang những điều mới mẻ.
Cảm ơn Minh Đào với những chia sẻ chân thành từ anh!
