Lần đầu tiên, điện ảnh Việt Nam được xướng tên tại Liên hoan phim Châu Á New York (NYAFF) – một trong những sự kiện điện ảnh thường niên quan trọng, nơi khán giả toàn cầu có cơ hội tiếp cận những tác phẩm châu Á xuất sắc. Nhưng dấu mốc này không chỉ nằm ở “lần đầu tiên”: sự hiện diện đồng loạt của bốn nữ đạo diễn trẻ, với ba phim ngắn và một phim dài, đã cho thấy sự dịch chuyển đáng chú ý – khi tiếng nói nữ giới trong điện ảnh Việt Nam đang dần trở thành một bản sắc, được thế giới lắng nghe và ghi nhận.

Trong bức tranh rộng hơn, thế hệ đạo diễn này đang tiếp nối con đường mà Nguyễn Hoàng Điệp, Bùi Kim Quy, Síu Phạm hay gần đây là Hà Lệ Diễm và Dương Diệu Linh đã đặt nền móng: từ những câu chuyện về ẩn ức nữ giới đến sử thi đô thị, từ tài liệu đến hư cấu. Và tại NYAFF, bốn bộ phim dưới đây không chỉ là tác phẩm điện ảnh, mà còn là minh chứng cho nỗ lực khẳng định tiếng nói độc lập của phụ nữ Việt Nam trong dòng chảy toàn cầu.

The River Runs Still (Lụa, 2024 – Mai Huyền Chi)

Khởi đi từ hình ảnh một người phụ nữ không quốc tịch đứng trên thuyền, chứng kiến sự đổ vỡ của đời sống gắn bó, Lụa gợi mở câu chuyện về sự tách rời, mất mát và cả khả năng tái sinh. Được chiếu trong chương trình Stories From Her, bộ phim của Mai Huyền Chi hòa mình vào dòng chảy những thế giới quan nữ giới được kể qua điện ảnh, nhưng vẫn mang một màu sắc riêng: sự chiêm nghiệm sâu sắc về bản sắc cá nhân và ký ức tập thể.

Xuất thân từ phim tài liệu và nghệ thuật thị giác, Mai Huyền Chi luôn quan tâm đến việc giải mã cái tôi và danh tính trong bối cảnh rộng lớn của xã hội và lịch sử. Lụa vì thế không chỉ là một tác phẩm ngắn, mà còn là cách cô thử định hình một ngôn ngữ điện ảnh mới – trầm tĩnh, gợi nhiều hơn là kể, và chất chứa suy tư về sự hiện diện của phụ nữ trong không gian toàn cầu.

Rooftop Lempicka (Lempicka trên mái nhà, 2024 – Nguyễn Lương Hằng)

Lấy cảm hứng từ cuốn sách về họa sĩ Tamara de Lempicka, bộ phim ngắn của Nguyễn Lương Hằng mở ra hành trình khám phá tình dục và bản sắc nữ tính của một cô gái trẻ. Trong không gian chật hẹp của một căn phòng cho thuê, những hình minh họa Art Deco trở thành điểm khởi đầu cho cuộc trò chuyện về sự thức tỉnh, khao khát và mối quan hệ giữa phụ nữ với chính cơ thể mình.

Được chiếu trong chương trình Shorts Program 2, Lempicka trên mái nhà tiếp nối mạch sáng tác của Hằng – vốn luôn xoay quanh bản sắc phụ nữ Việt và những sợi dây liên kết (cũng như giằng xé) với gia đình. Trước đó, Supermarket Affairs hay The Story of Us đều được giới thiệu tại nhiều LHP quốc tế, khẳng định vị trí của cô trong lớp đạo diễn trẻ dám đi sâu vào những vùng “khó nói” nhưng giàu tính phổ quát. Và tại NYAFF, bộ phim này trở thành tiếng nói thẳng thắn, đối thoại cùng xu hướng toàn cầu về nữ quyền và sự đa dạng giới.

Colors of the Sky’s End (Ánh dương nơi trời tận, 2025 – Catherine T. Nguyễn)

Là đạo diễn gốc Việt sinh ra và lớn lên ở Mỹ, Catherine T. Nguyễn chọn Sa Đéc làm bối cảnh cho bộ phim ngắn thứ hai của mình. Câu chuyện xoay quanh một nữ nhiếp ảnh gia tình cờ phát hiện một đứa trẻ bị bỏ rơi, từ đó đặt ra hàng loạt câu hỏi về ranh giới đạo đức và nghệ thuật. Với sự tham gia của Việt Hương, Nguyễn Lâm Thảo Tâm và Công Dương, tác phẩm vừa mang tính địa phương sâu sắc, vừa đặt ra vấn đề phổ quát về sáng tạo và trách nhiệm.

Trước Ánh dương nơi trời tận, Catherine từng gây chú ý với Chicken tại Tribeca và White Butterfly tại Hawaii. Điều đặc biệt ở cô là nỗ lực kết nối hai dòng chảy: một bên là di sản văn hóa Việt Nam, một bên là tư duy làm phim hiện đại của Mỹ. Bộ phim vì thế không chỉ là một “world premiere” tại NYAFF, mà còn là minh chứng cho cách thế hệ đạo diễn gốc Việt đang dùng điện ảnh để định nghĩa lại mối quan hệ giữa quê hương và bản ngã.

Skin of Youth (Ồn ào tuổi trẻ, 2025 – Ash Mayfair)

Được lựa chọn tranh giải Uncaged Award – hạng mục tôn vinh những tiếng nói táo bạo, mới mẻ – Skin of Youth đưa khán giả đến một TP.HCM hiện đại, nơi những con người trẻ phải vật lộn giữa khát vọng và giới hạn. Câu chuyện tình giữa một võ sĩ boxing và một vũ công chuyển giới trở thành lát cắt vừa dữ dội vừa lãng mạn, phản ánh những xung đột giới – tính – bản sắc trong xã hội đô thị.

Ash Mayfair vốn đã ghi dấu với Vợ ba, bộ phim mở ra cuộc tranh luận lớn về cách điện ảnh Việt khai thác thân phận nữ giới. Trở lại với Skin of Youth, cô tiếp tục cho thấy sự bền bỉ trong việc đẩy ranh giới thẩm mỹ và nội dung. Đây không chỉ là một phim dự thi, mà còn là lời khẳng định: điện ảnh Việt hoàn toàn có thể đối thoại sòng phẳng với những vấn đề toàn cầu như tự do cá nhân, giới tính và quyền được sống thật.

Từ “hiện diện” đến “bản sắc”

Sự góp mặt của bốn nữ đạo diễn trẻ tại NYAFF không đơn thuần là một niềm vui cho điện ảnh Việt. Nó cho thấy tiếng nói của phụ nữ Việt – trong và ngoài nước – đang tìm thấy cộng đồng khán giả toàn cầu. Từ những câu chuyện rất riêng tư như khám phá tình dục, danh tính, đến những vấn đề lớn hơn như đạo đức sáng tạo hay quyền được sống thật, tất cả đều góp phần làm phong phú thêm bản đồ điện ảnh Việt trên trường quốc tế.

Như lời đạo diễn Catherine T. Nguyễn khẳng định: “Điện ảnh và tài năng Việt đang được thế giới quan tâm chưa từng có.” Và sự hiện diện của họ tại NYAFF chính là minh chứng rõ ràng nhất cho điều đó: điện ảnh Việt không chỉ được xem, mà còn được lắng nghe.