Nhạc sĩ - Nghệ sĩ - Music Producer: “Kiềng 3 chân” trong sáng tạo âm nhạc

Nếu như trước đây, khi nghe một bài hát, khán giả Việt Nam thường chỉ biết tên ca sĩ thì giờ đây, chúng ta bắt đầu tìm hiểu nhiều hơn về các vai trò khác nhau cùng tạo nên một sản phẩm. Đây là một điều đáng mừng cho cộng đồng âm nhạc. Vừa là nhạc sĩ, vừa là ca sĩ lại kiêm cả producer - Bùi Công Nam đã trải nghiệm bản thân ở các góc nhìn khác nhau trong bức tranh tổng quan về các nhân tố chính tham gia vào quá trình sáng tạo âm nhạc và thể hiện sản phẩm đó trước khán giả.

Hành trình 5 năm làm nhạc, đã có lúc Bùi Công Nam cảm thấy bị tủi thân khi tham gia một số dự án, anh đóng vai trò rất quan trọng để tạo nên 1 sản phẩm thành công nhưng chưa được nhiều người biết đến. Theo chàng nhạc sĩ trẻ, hưởng thụ thành quả từ sự thành công của một sản phẩm luôn dành cho rất nhiều con người đã đóng góp nên. Và tất cả đều xứng đáng được "tung hô" chứ không chỉ riêng một cá nhân nào. Họ xứng đáng nhận được sự quan tâm và công nhận của khán giả hơn.

Ở cả ba vai trò với góc nhìn đa chiều, Bùi Công Nam hiểu được tầm quan trọng của những người đứng sau và luôn có tâm nguyện nâng cao tôn trọng của nghệ sĩ và khán giả dành cho họ. Nhạc sĩ, producer nên nhận được deal tốt hơn xứng đáng với đóng góp của mình, không chỉ là lợi ích về tiền bạc mà còn cả các yếu tố về quyền sở hữu hay tên tuổi và sự công nhận của khán giả.

Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên bài hit to!

Là người thấu hiểu nhất điều này, Bùi Công Nam chia sẻ: “Nam thấy rằng công việc của người nhạc sĩ lẫn người producer cực kì quan trọng và không hề kém so với phần của người biểu diễn và ghi âm, để 3 người này góp thành một sản phẩm đều luôn cần thiết. Và Nam cũng rất mong sự tôn trọng của các ca sĩ đối với những người cộng tác với mình sẽ nhiều hơn nữa để cho những người đứng sau một bài hát sẽ được biết đến rộng rãi hơn.”

Bởi khi một bài hát thành công, gần như người nhận được nhiều lợi ích nhất là ca sĩ, từ đi biểu diễn, lợi nhuận từ bản ghi về lượt stream,... Ca sĩ sẽ trả một phần deal nào đó cho người thực hiện sản phẩm đó chẳng hạn như người nhạc sĩ hay producer. Nhạc sĩ cũng vẫn có lợi hơn cả producer vì họ vẫn sẽ nhận được tác quyền từ quyền tác giả. Producer gần như chỉ nhận được lợi ích của mình khi bàn giao. 

Hiện nay, rất nhiều nghệ sĩ trẻ có thể tự sản xuất âm nhạc cho mình. Tuy nhiên, họ cũng nên dành sự tôn trọng cho những người đứng sau giúp mình bằng hành động như hậu đề đầy đủ tên những người đứng sau sản phẩm đó. Đây là những người giúp cho mình có đất để thể hiện khả năng và truyền tải đúng cá tính âm nhạc của mình, bày tỏ sự tôn trọng với họ 1 cách tự nguyện. Thậm chí, một số nhạc sĩ còn yêu cầu thêm tên của mình vào tiêu đề & credit bài hát trên cái nền tảng.

Cái tôi dung hoà trong âm nhạc của Bùi Công Nam

Có lẽ không chỉ Bùi Công Nam mà bất cứ người nghệ sĩ, nhạc sĩ nào cũng phải đắn đo giữa việc làm nhạc chiều ý thị trường hay để thỏa mãn đam mê của bản thân. Trải nghiệm - tiếp thu - cải thiện chính là những gì Bùi Công Nam làm để tạo được thành công nhất định như hiện tại. Dù vậy, cái chất của Bùi Công Nam không bị mất đi mà ở trạng thái cân bằng hơn khi dung hoà được giữa “cái tôi” của bản thân và “thị hiếu” của khán giả.

Tự tin không bị đánh mất bản thân, dù là nhạc quảng cáo hay nhạc thị trường thì mỗi sản phẩm của anh chàng mà người nghe vẫn nhận ra được “đây là nhạc của Bùi Công Nam”: "Cái tôi âm nhạc thì Nam nghĩ là ai cũng có và nó rất quan trọng trong sáng tạo”, như DNA để khán giả nhận diện người nghệ sĩ đó. Tuy nhiên, nó cũng như một con dao 2 lưỡi. Mặt tốt, cái tôi sẽ là động lực để sáng tạo nghệ thuật một cách liên tục và chất lượng. Nhưng nếu không biết cách cân bằng, cái tôi sẽ là sự cản trở việc đón nhận thông tin đa chiều". 

Hành trình 5 năm Bùi Công Nam đã trải qua không ít những khó khăn, vấp ngã rồi tự nhìn nhận và đứng lên; để từ đó hình thành cho mình một “cái tôi dung hoà”.

“Mọi người thấy mình đang dung hòa giữa cái của Bùi Công Nam và những cái khán giả thích. Mình không bị đánh mất mình, có nghĩa là người nghe vẫn thấy chất của Bùi Công Nam. Chứ không phải một bài hát mà khi nghe xong mọi người không biết ai là người sáng tác. Nam nghĩ đó là cả quá trình và sự cộng hưởng giữa việc mình trải nghiệm và rút ra kinh nghiệm.”

Bùi Công Nam: Nhạc quảng cáo nhưng phải 'chất'!

Mặc dù là người chắp bút nên vô số bản hit đình đám, nhưng Bùi Công Nam lại được công chúng nhớ đến qua các sản phẩm âm nhạc hợp tác cùng các thương hiệu và nhận định anh là “nhạc sĩ nhạc quảng cáo”. Khi được hỏi về cơ duyên tạo nên định danh này , Nam thoải mái chia sẻ:

“Chắc là do mình viết nhiều thành ra mọi người cứ mở lên thấy nhạc quảng cáo là nghe thấy giọng Bùi Công Nam hoặc style âm nhạc của mình. Từ đó có một cái nhận diện rằng Bùi Công Nam là nhạc sĩ viết nhạc quảng cáo nhiều". 

Có thể, nhiều khán giả biết đến và yêu thích Bùi Công Nam qua các sản phẩm nhạc quảng cáo bởi mỗi sản phẩm của anh đều được đầu tư chỉn chu & chất lượng. Tuy nhiên, nam nhạc sĩ luôn mong muốn khán giả nhìn nhận về anh một cách toàn diện hơn, không chỉ nhạc quảng cáo mà còn là các sản phẩm mà anh tự sáng tác & thể hiện, hay các bản Hit mà anh chắp bút cho các nghệ sĩ khác.

“Nam không muốn khán giả nhìn vào mình như một nhạc sĩ chỉ viết nhạc quảng cáo. Có một khoảng thời gian Nam nhận ít job quảng cáo lại, chọn lọc hơn và tập trung viết nhạc cho Nam hay các anh chị em ca sĩ nhiều hơn. Khoảng thời gian gần đây, Nam chỉ viết nhạc cho Nam thôi. Duy nhất có một sản phẩm Nam viết cho Choco đó là bài Body Shaming. Từ nhận định đó của khán giả, khiến Nam nhìn nhận lại bản thân và thay đổi. Hiện tại, Nam đang trên con đường thay đổi để định hình rằng Bùi Công Nam là một nghệ sĩ, một nhạc sĩ đa tài hơn. ”

Không thể phủ nhận rằng nhạc quảng cáo chính là mảnh đất màu mỡ để khai thác tính thương mại trên một sản phẩm âm nhạc. Vậy làm sao để vừa tối ưu tính thương mại trong một sản phẩm, vừa phải đảm bảo được cái tôi của một người nghệ sĩ đối với sản phẩm đó? Có thể nói Bùi Công Nam đã thành công trong việc này với các bài hát quảng cáo viral như Làm gì mà phải hốt, Đường Về Nhà, Dấu chân đầu tiên, ... khán giả thậm chí còn tưởng đó là các MV chính thức bởi sự đầu tư chỉn chu cả về hình ảnh và chất lượng âm thanh.

Anh chia sẻ: “Mọi người hay có suy nghĩ rằng viết nhạc quảng cáo bị bình thường, không chất lượng như nhạc official của nghệ sĩ. Nhưng thực ra đó là trước đây thôi, hoặc tuỳ sản phẩm thôi. Trên thị trường có rất nhiều bài hát nhạc quảng cáo viral hơn cả các ca khúc bình thường. Nam đang cố gắng làm nhạc quảng cáo nhưng hình ảnh của mình xuất hiện trong MV đó và bài hát của mình sẽ viral khiến cho mọi người nhìn nhận “À, Bùi Công Nam làm nhạc quảng cáo nhưng sản phẩm đó hay quá."

Trên con đường thay đổi góc nhìn của khán giả về nhạc quảng cáo, Bùi Công Nam hướng đến việc làm ra các sản phẩm nhạc quảng cáo có tuổi đời và giá trị nghe đi nghe lại nhiều hơn: “Nam luôn cố gắng cùng với brand đưa ra định hướng rằng khi làm sản phẩm nhạc quảng cáo, mình phải đặt kim chỉ nam rằng mình sẽ làm bài hát này có giá trị nghe đi nghe lại nhiều lần, nhiều năm chứ không phải qua chiến dịch này là hết. Nam cũng chọn lọc dự án hơn, viết ít lại. Nam đặt mục tiêu với thương hiệu rằng nên viết bài này như một ca khúc chính thức cho nghệ sĩ. Lồng ghép hình ảnh và thông điệp của thương hiệu vào sản phẩm một cách khác đi hoặc nếu cho vào bài hát thì phải ở một mức độ vừa phải để không ảnh hưởng đến cảm xúc của người nghe.”

Tết Nguyên Đán mỗi năm, Bùi Công Nam với tần suất xuất hiện dày đặc trên các chiến dịch truyền thông. Đi đến đâu, chúng ta đều có thể bắt gặp những giai điệu quen tai với thông điệp về Tết và gia đình. Đó là những ca khúc mà người Việt nghe đi nghe lại mỗi năm với hàng trăm triệu lượt xem. Trả lời cho lý do tạo nên sự thành công này, Bùi Công Nam khiêm tốn chia sẻ: “Thực ra Nam nghĩ có một lợi thế đó là các bài nhạc Tết, thường Tết thì mọi người sẽ mở các bài nhạc Tết nghe chứ không để ý bài này tạo ra vì chiến dịch gì. Chỉ cần sản phẩm đó có không khí Tết và hay là người ta nghe thôi.”

Muôn hình vạn trạng của vấn đề bản quyền

Câu chuyện về “lấy ý tưởng” và “sao chép” trong âm nhạc từ lâu đã không còn quá xa lạ với người làm nghệ thuật, đặc biệt đối với các nhạc sĩ thì đây chính là vấn đề mà họ dễ gặp phải. Khi được đặt tình huống về việc gửi các demo đến các nghệ sĩ và “mượn ý tưởng” có thể xảy ra, BCN cho biết bản thân anh may mắn chưa bị rơi vào cảnh khó xử này bao giờ, và anh cũng tin rằng xuất phát từ cùng một ý tưởng, nhưng mỗi người sẽ phát triển nó thành một sản phẩm hoàn chỉnh mang đến cảm nhận khác nhau cho khán giả. Vì thế anh không quá lo lắng về vấn đề này. Việc một nghệ sĩ lấy cảm hứng từ một bài hát, phong cách âm nhạc nào đó là hoàn toàn bình thường nhưng dễ bị cho rằng họ đang “đạo nhạc” hay cố gắng sao chép một nghệ sĩ quốc tế khác.

Tuy nhiên, nam nhạc sĩ lại gặp phải một tình huống oái oăm về vấn đề về tác quyền và bản quyền. Anh chia sẻ về tính huống mà mình vừa mới trải qua không lâu: “Có một bài hát rất viral trong nước lẫn ngoài nước, Nam bị gặp vấn đề về quyền tác giả. Nói bị thì nghe cảm giác mình là nạn nhân quá, nhưng mà cũng do mình bất cần thôi. Còn việc người ta có ý đồ như thế nào, đó là chuyện của người ta. Vấn đề ở đây đầu tiên là do mình bất cẩn, ký vào một biên bản mà mình trao cả quyền sở hữu quyền tác giả cho người ta.”

Tiên trách kỷ hậu trách nhân, do chủ quan mà bị lừa ký vào một biên bản và trao quyền tác giả cho một người khác - bài học cho bản thân & cẩn thận hơn về giấy tờ, hợp đồng. Bùi Công Nam không mong muốn các bạn nghệ sĩ trẻ sẽ gặp những điều không hay như bản thân anh đã trải qua. Nam nhạc sĩ dành lời khuyên của dành cho các bạn nghệ sĩ, nhạc sĩ, producer trẻ về cách bảo vệ “chất xám” của bản thân. Theo anh, các bạn nên tìm hiểu các vấn đề về bản quyền, quyền lợi của mình đối với 1 sp mà mình tạo ra là làm sao để bảo vệ nó. Đọc kĩ & cẩn trọngcácđiều khoản trong tất cả hợp đồng - “bút sa gà chết”. Nam cũng gửi lời nhắn nhủ đến các đối tác: hãy tôn trọng & thoả thuận với nghệ sĩ/nhạc sĩ/producer trước khi đưa ra một văn bản ký kết.

Nghệ sĩ trẻ có thiệt thòi khi sản phẩm của mình viral nhưng chưa biết cách khai thác thương mại từ sản phẩm đó để tạo nguồn thu tốt cho mình. Mặc dù trong ngành có những cá nhân, doanh nghiệp làm phần việc chuyên môn này thay cho nghệ sĩ để hỗ trợ & bảo vệ họ. Có các bên làm việc này cho mình nhưng mình không hoàn toàn được đối soát mà chỉ nhận được tiền từ bên đó báo. Nghệ sĩ nên tự bảo vệ mình, trang bị kiến thức cho mình về quyền tác giả và nếu có người hỗ trợ mình về các hợp đồng pháp lý thì sẽ yên tâm hơn.

Thị trường âm nhạc Việt Nam trở nên sôi động hơn bao giờ hết khi liên tục xuất hiện các sản phẩm âm nhạc mới và ngày càng nhiều các bạn nghệ sĩ trẻ không những vừa tự sáng tác - tự biểu diễn mà còn chịu khó “biến hoá” đa dạng cá tính & màu sắc âm nhạc. Nhưng các bạn chưa đủ trải nghiệm để cân bằng được tính nghệ thuật và tính thương mại trong các sản phẩm đầu tay của mình. Ai cũng muốn làm nhạc, nhưng tiền đâu để làm ra các sản phẩm tiếp theo thì đòi hỏi người nghệ sĩ đó phải biết cân bằng và khai thác tính thương mại trong mỗi sản phẩm của mình. Nam thấy rằng ngành mình đang trở nên gắn kết hơn khi những người đi trước sẵn lòng chia sẻ kinh nghiệm, lời khuyên cho người trẻ.

Chất riêng của một người nghệ sĩ có quan trọng với Bùi Công Nam? Thừa nhận có áp lực phải ra sản phẩm liên tục để tên tuổi mình không bị nguội & lu mờ. Nhưng Bùi Công Nam không cố gượng ép định vị mình với một phong cách nào cả. Đơn giản chỉ là chính bản thân mình, chỉ cần gọn gàng tươm tất và chỉn chu. Tuy vậy, anh vẫn rất khuyến khích các bạn nghệ sĩ “trẻ hơn” mình hãy nên có cho mình một cái chất riêng để định hình bản thân và truyền tải tốt nhất cá tính âm nhạc của mình.

Bỏ qua những “cạnh tranh lành mạnh” đó, có những nghệ sĩ trẻ hơn mà Bùi Công Nam rất ấn tượng, chẳng hạn như Wren Evens: “Nam thấy Wren Evens là một người rất có “cái riêng”. Kể cả việc nói chuyện thôi là đã thấy cái riêng đó rồi. Mọi thứ của bạn từ âm nhạc, mọi thứ nó đều có một chất riêng rất đặc biệt và rất thời thượng. Bản thân Nam thấy mình cũng phải họ hỏi bạn rất nhiều!”

Bùi Công Nam - nhạc sĩ đa di năng với kim chỉ nam Chân - Thiện - Mỹ

Xuất phát điểm là một ca sĩ nhưng lại không thành công ở các cuộc thi ca hát, Sing My Song chính là bước ngoặt khởi đầu thành công hơn và tạo dựng tên tuổi của Bùi Công Nam trong thị trường âm nhạc với cái danh là một nhạc sĩ. Sau cuộc thi, Bùi Công Nam đã ra mắt công chúng một số tác phẩm với màu nhạc sử dụng tại cuộc thi nhưng không thực sự được đón nhận. Nhận thấy hiệu ứng của âm nhạc trong một cuộc thi khác xa so với âm nhạc được xuất bản bên ngoài thị trường, Bùi Công Nam với nỗi băn khoăn rằng nếu chỉ làm nhạc bằng đam mê, thì liệu bản thân mình có bị cuốn vào một vòng lặp mà ở đó chỉ có góc nhìn cá nhân hay không đã thay đổi định hướng.

Đối với Nam, niềm hạnh phúc của anh khi đứng trên sân khấu ngắm nhìn khán giả đang phiêu theo âm nhạc của mình, và bản thân mình đang được tận hưởng âm nhạc mà mình tạo ra ở cả vai trò nhạc sĩ & nghệ sĩ thể hiện ca khúc thì đối với Bùi Công Nam cảm giác đó vui hơn (khác với những người thuần nhạc sĩ khác) vì quay lại câu chuyện khán giả thường chỉ biết đến ca sĩ thể hiện bài hát đó mà ko biết ai là người tham gia vào quá trình tạo ra sản phẩm âm nhạc đó.

Xuất hiện ở những vai trò đột phá mới như viết nhạc chủ đề hay làm giám đốc âm nhạc trong các chương trình thực tế/show/phim, ... đối với Nam, đây là cơ duyên mà Nam được thử sức mình. Anh cũng có những chia sẻ thực tế hài hước về kinh nghiệm làm Giám đốc âm nhạc của mình - không hào nhoáng như cái danh của nó mà sẽ có rất nhiều việc và thậm chí là việc “vặt” để đảm bảo chất lượng âm nhạc cho chương trình. Nhạc phim: phim điện ảnh, phim ngắn, web drama, ... nhạc & phim bổ trợ nhau - nhạc đẩy cảm xúc của phân cảnh trong phim đi lên hay giúp liên kết người xem & phân cảnh.

Anh cũng chia sẻ về ước mơ ấp ủ về một album những bài hát thuần chất nhạc “thật” của mình, dành cho những khán giả thực sự yêu thích cái tôi âm nhạc của Bùi Công Nam. Không dừng lại ở đó, ở tương lai, Bùi Công Nam với tâm nguyện đưa nghệ sĩ Việt Nam bước ra thế giới, tạo ra những sản phẩm viral trên toàn cầu và lan toả văn hoá Việt Nam đến thị trường quốc tế.

Ngại ngùng khi tự nói về bản thân mình, Bùi Công Nam chọn 3 key words cho âm nhạc của anh: chân (chân thành) - thiện (điều tốt) - mỹ (đẹp). Kim chỉ nam của Nam là luôn cống hiến và đặt cái tâm của mình trong việc làm nhạc chăm chỉ. Mỗi sản phẩm mà Bùi Công Nam tạo ra, cho dù là viết nhạc quảng cáo, nhạc cho chính bản thân mình hay cho nghệ sĩ khác hát thì cái tâm làm nghề luôn được nam nhạc sĩ đặt lên hàng đầu.

“Nam nghĩ mọi thứ là tuỳ duyên. Nếu cái tâm của mình đặt vào đó không tốt thì sản phẩm tạo ra cho dù thành công đi chăng nữa, vẫn sẽ có những điều không tốt đến với mình ở một thời điểm nào đó”.